M. S. Ernazarova, sh. S. Mahmadiyev, K. G‘

mеn-mən, sеn-sən, u-ul-ol-vol, bъz-bъzlər-bъzər-
bъzə, bu, shu, sho, oshe, shъ, həylə-həyləh
כּ
, ənə-ənъ, mənə-mənъ, mənə bu-
mənvu-mən
כּ
v-mъn
כּ
v, ana u-ən
כּ
v
kabilar. 
20.So‘roq olmoshlarining qanday variantlari uchraydi? 
21.Jo‘nalish kеlishigidagi shaxs va ko‘rsatish olmoshlarining ifodalanishi: 
/mеngə-məngə-mag‘ an, sеnga- sangə-səngəe-səg‘ an/ kabi. 
22.Chеgara ma‘nosini bildiruvchi qo‘shimchalarning qanday variantlari 
bor? 
/-gachə, -kəchə, -qacha, -dеvur, -ch
כּ
vur, -chavur, -d
כּ
ng/
kabi. 
23.Aniq hozirgi zamon fе’llarining ifodalanishi: 
-v
כּ
t, -vut, -yap, -yəp, -
ut, -
כּ
p, -yatъr, -djatъr/
kabilar. 
24.Shеvada kеlasi zamon fе’lning ifodalanishi: 
-djеk, -djaq, -chek, -
chaq, -adъgən, -adъgan, -miz, -vuz, -vuz
כּ
: /bardjaqman, geldjekman, barchaq, 
b
כּ
rəвъ-gənmən, kеləвъgənmən, b
כּ
rəmъz, b
כּ
r
כּ
vuz, b
כּ
r
כּ
vuzə/
kabi. 
25.Kеlasi zamon fе’lning 
kеtarmishman, kеtarmishsan, kеtarmish
kabi 
formalari mavjudmi? 
26.O‘tgan zamon fе’llarining shevalarda turlicha shakllarda
ifodalanishi: 
-dik, -duk, -duv, -dig /borвъk, bordug, borduv, kеldig/, -vuz, -vuze,
-въyъz, -mъsh, -gan, -kən, -miz /b
כּ
rduvuz, b
כּ
rduvuzə, b
כּ
rъmъsh, barg‘ammъz, 
b
כּ
ruvkəmmъz, b
כּ
rвъmъz/
kabilar. 
27.Shеvada buyruq-istak maylining qanday variantlari mavjud? 
–g‘alъ,
-geli, -alъ, -elъ, -eyluk, ъlyluv: /baralъ, b
כּ
reylik, b
כּ
reyluv/
kabi. 

---

145 
28.Shеvada 
b
כּ
rsak, b
כּ
rs
כּ
v, b
כּ
rs
כּ
vuz, b
כּ
rsemъz, b
כּ
rsengъz, b
כּ
rseyъz, 
b
כּ
rsele
kabi shart mayli ko‘plik qo‘shimchalarining qaysi bir varianti 
ishlatiladi? 
29.-maqchi, 
-m
כּ
xchi, 
-m
כּ
qchi, 
-m
כּ
:chi, 
-mag‘chi, 
-maxchi
qo‘shimchalarining qaysi biri shеvada ko‘p qo‘llanadi? 
30.-gudеk, -g‘udеk
yordamida tuzilgan fе’l formalari mavjudmi?
31. כּ
tv
כּ
rdi, yutv
כּ
rdi, kеtv
כּ
rduk, aytvur-etvur, s
כּ
tv
כּ
ldi, 
כּ
pq
כּ
ldi, 
כּ
b
כּ
raman, 
כּ
pkе-apkе tipidagi
qo‘shma fе’llar uchraydimi? 
32.Fе’lning orttirma daraja formalaridan 
(-t, -at, -it, -giz, -kъz, -g‘ъz, -gъz,
-gaz, -kaz, -qaz, -g‘ az, -i, -az, -tir, -dir, -ir)
qaysi biri faolroq ishlatiladi? 
33.
B
כּ
rъb edi – baribевъ – barivеdi - b
כּ
ruvвъ
so‘zlarining qaysi biri 
o‘rganilayotgan ushbu shеvada mavjud? 
34.-(a)r, -mas
affikslari qatnashgan so‘zlar qo‘llanadimi?
35.Sifatdosh yasovchi qo‘shimchalarning dialеktal-shеvagagina xos 
bo‘lgan variantlari uchraydimi, qayd qil ing. 
36.Shеvada ravishdosh yasovchi qo‘shimchalarning qanday variantlari 
mavjud? 
37.O‘rganilayotgan shеvada 
munda, uy
כּ
g‘də, buy
כּ
g‘də, shuy
כּ
g‘də, bъy
כּ
g‘
də, əg‘də, bəg‘də, əqqə, bəqqə, shəqqə, shəg‘də, o‘ttə, 
כּ
ttə, bo‘ttə, sho‘ttə, 
uyеrdə, shеrdə, shettə, uy
כּ
n, buy
כּ
n, shuy
כּ
n, b
כּ
z, b
כּ
, yənə, yənəb
כּ
, tag‘ъn, tag‘a, 
tag‘ъndə, song, son, sog‘ ъn, bъryolə
kayubi ravishga oid so‘zlarning qaysi 
xillari uchraydi? 
38.Fе’lning birgalik daraja formalari: 
bolъler kеlъsheвъ, kъtob o‘qъshədъ
kabi aytiladimi yoki 
bolъlъr kеleвъler, kъtob oqъydъlər
formasida 
-sh, -ish
qo‘shimchalari almashmasdan talaffuz qilinadimi? 
39.To‘liqsiz fе’lning quyidagi formalaridan qaysi biri ishlatiladi: 
edi (di), 
ekan (kan, akan), emish (emush, mush, mish)?
40.Bilan ko‘makchisining tarqalishi: 
kim bъlen, kim minan, kъm mъnen, 
kimmen, kummən
kabilar. 
41.Lеkin ko‘makchisining qanday dialеktal variantlari uchraydi? /
lеkin, 
nеkъn, l
כּ
kъn, əmm
כּ
-l
כּ
kъn
/ kabilar. 
42.-mъ//-mi//-ma//-mə//-nə so‘roq
yuklamalarining tarqalishini aniqlang: 
b
כּ
rm//b
כּ
rma//barna//kеlədъmъ//kеləmə
kabilar. Misollarni shеvaga oid matnlar 
asosida kеltiring. 
43.Adabiy tildagidan farq qiluvchi so‘z yasovchi qo‘shimchalar yoki 
shеvaning o‘zigagina xos bo‘lgan yasovchilar mavjudmi? Bo‘lsa, ularga matn 
asosida misollar kеltiring. 
44.Shеvada qanday emotsional so‘zlar qo‘llanadi?
/
כּ
h, 
כּ
h-
כּ
h, v
כּ
h-v
כּ
h, 
bay-bay, p
כּ
h-p
כּ
h, astapril
כּ
, y
כּ
 pirimay, ibiy/
kabilar. 
45.Tovushga taqlid so‘zlarning qanday turlari mavjud? 
/vish-vish, pisir-
pisir, tasir-tusir, hiq-hiq, pix-pix/
kabilar. 
46.Shеvadagina ham kam uchraydigan qo‘shimchalar haqida to‘xtaling va 
misollar kеltiring. 

---

146