M. R. Usmanov Turizm geografiyasi udk 911. 3(575. 13)

tushunchasi, 
turistik 
destinatsiya 
geografiyasining o‗rganish ob‘ekti sifatida
4.2.Turistik destinatsiyaning predmeti va vazifalari
 
4.1. Destinatsiya tushunchasi, turistik destinatsiya 
geografiyasining o‗rganish ob‘ekti sifatida 
Ilmiy 
manbalarda 
taklif 
qilingan 
―destinatsiya‖ 
tushunchasining ta‘riflari tahlil qilinib, uning muhim jihatlariga 
ko‗ra to‗rtta guruhga: hududiy, iqtisodiy, ijtimoiy, boshqaruvga 
ajratib o‗rganish mumkin. ―Turistik destinatsiya‖ tushunchasining 
turli xilda izohlanish sabablari avvalo uning yordamida 
tavsiflanayotgan hodisalarning murakkabligi, dinamikligi va 
qarama-qarshiligidan iborat. Ko‗rinib turibdiki, hududiy jihat 
etakchi omil sifatida e‘tirof etiladi. Shuning uchun ham hudud 
turistik salohiyati va imkoniyatini aniqlash bevosita turistik 
destinatsiyasini tadqiq etish geografik tadqiqotlarga tayanishi 
lozimdir. 
―Destinatsiya‖ 
so‗zining ingliz tilidan tarjimasi – 
―Destination‖ – ―joy, belgilangan joy, makon‖ ma‘nosini anglatadi. 
―Turistik destinatsiya‖ termini Leyper tomonidan 1980 yillarning 
o‗rtasida kiritilgan. Hozirda destinatsiya – bu ma‘lum chegaraga ega 
bo‗lgan, turistlar keng ko‗lamli guruhini jalb eta oladigan va 
ularning talablarini qondira oladigan geografik hudud hisoblanadi. 
Bugungi kunda iqtisodchi olimlar tomonidan turizm destinatsiya 
masalasida turlicha qarashlar va ta‘riflar berilgan. Ammo bu 
tushuncha aynan geografik tadqiqotlarning ob‘ekti sifatida geograf 
olimlar tomonidan chuqur o‗rganilmagan. Vaholanki, turistik 
destinatsiya 
- 
turizm 
geografiyasining 
muhim 
tadqiqot 
yo‗nalishlaridan biri sifatida regionlar va mamlakatlardagi ma‘lum 
bir jozibador manbaaga ega bo‗lgan hududlarni o‗rganadi. Shunday 
ekan destinatsiya turistik tizimning asosiy unsuri hisoblanadi. Shu 
sababli ham turli adabiyotlarda destinatsiya ma‘lum bir chegaraga 
ega bo‗lgan geografik hudud sifatida talqin qilingan va ta‘rif 

---

51 
berilgan. Jumladan N.S.Ibragimov fikriga ko‗ra, ―Destination‖ 
atamasi ―turistik manzil‖ iboralari bilan ifodalanadi. 
Iqtisodchi 
olim 
Z.Raximov 
o‗zining 
tadqiqotlarida 
―Destinatsion‖ 
yondashuvning 
asosiy 
tayanch 
atamasi 
―destinatsiya‖ (turistik manzil) bo‗lganligi sababli, ushbu ilmiy 
tushunchani har tomonlama o‗rganib, quyidagi xulosalarga kelgan: 
‖destinatsiya‖ yoki ―turistik manzil‖ iqtisodiy tushunchasi 
―destinatsion menejment‖ yoki ―turistik manzil boshqaruvi‖ning 
ob‘ekti bo‗lib, sayyohning tashrif maqsadiga binoan shakllanadigan 
va sayohatni maqsadli amalga oshirishda barcha resurslarga ega 
bo‗lgan 
turistik 
hududlardir, 
deb 
ta‘rif 
beradi.
Unga ta‘rif berishda talab va taklif tomonidan qarashlar mavjud. 
Jumladan, D.Piars, N.Leyper, U.Ziltener, U.Martini, G.Pechlaner 
kabi turizm sohasida izlanishlar olib borgan xorijiy olimlar talab 
nuqtai nazaridan yondashib, ―destinatsiya‖ga ―sayyohni ma‘lum 
joyga jalb qilishga qodir bo‗lgan mahsulotlar, xizmatlar, tabiiy va 
sun‘iy jozibador omillar majmui‖ deb, ta‘rif beradilar. M.Tamma, 
F.Brunetti kabi olimlar esa destinatsiyaga taklif tomonidan qarab, 
ma‘lum hududga taalluqli tizim deb tushunib, uni ―turistik 
mahsulot‖ va ―turistik markaz‖ (kurortlar)dan farqlaydilar. Talab va 
taklif tomonidan qarashlarning umumiyligi shundaki, ularning har 
ikkalasi ―destinatsiya‖ning hududiy hamda mahsulot birligi 
ekanligini tan oladilar.
Destinatsiyaga bir tomonlama qarash, uning asl mohiyatini 
yoritish imkonini berolmaydi, chunki u iste‘molchi va ishlab 
chiqaruvchilar 
say‘-harakatlarining 
uyg‗unlashuvi 
natijasida 
shakllanadigan