M. R. Usmanov Turizm geografiyasi udk 911. 3(575. 13)

 
2.4.Ekologik turizmning ba‘zi bir nazariy masalalari 
 
Ma‘lumki, turizm va uning tarmoqlarini tadqiq etish 
masalasida turlicha yondoshuvlar va qarashlar mavjud. Ayniqsa 
ekoturizm yoki ekologik turizmning nazariy va amaliy masalalarida, 
uning tadqiqot ob‘ekti va predmeti masalalarida «vertikal» va 
«gorizontal» holatda qarashlar mavjuddir. 
Ekoturizm va sayyoraning tabiatini saqlab qolish va muhofaza 
qilishga bag‗ishlangan tadqiqotlar xalqaro miqyosda kuchayib 
bormoqda. Ushbu yo‗nalishda birgina 2016 yilda 450 dan ortiq 

---

37 
ilmiy maqolalar xalqaro miqyosda tan olingan nashriyotlarda chop 
qilindi.
Insoniyat oldidagi global ekologik muammolar yechimining eng 
maqbul yo‗llaridan biri-ekanligini his qilgan holda BMT 2002 yilni 
«xalqaro ekologik turizm» yili deb e‘lon qildi. Hozirga kelib 
ekologik turizm xalqaro hamjamiyatda sayyoramiz tabiatini saklash 
va muhofaza qilishda kutilgan va kutilayotgan natijalarni bermoqda, 
deb e‘tirof etmoqda.
Shuni qayd etish lozimki, ekologik turizmning mazmuni va va 
mohiyati bo‗yicha birinchi bo‗lib meksikalik ekolog-iqtisodchi 
Gektor Seballos Laskureyn 
1980 yilda o‗z tadqiqotlari natijalarini 
bildirgan va «ekologik turizm» terminini fanga kiritgan. U - 
«Ekologik turizm - bu flora va faunani o‗rganish va tabiat bilan 
tanishish, dam olish quvonchini va tabiatga yordam berish 
imkoniyatlarini bildirishga asoslangan sayohatdir»- deb ta‘riflaydi. 
1997 yilda G.S.Gujin, M.YU.Belikov, E.V.Klimenkolar Rossiyada 
birinchilardan bo‗lib - «Ekologik turizmning asosi - atrof-muhit 
g‗amxo‗rligi va muhofazasidir» degan taklifni beradi. Ko‗pchilik 
tadqiqotchilar bu eng qulay va ekoturizmning xaqiqiy mazmuni, 
mohiyatini anglatadi, degan fikrni ilgari surmoqda. Bundan tashqari, 
hozirgi kunda ham ko‗pchilik olimlar ekoturizm tushunchasi va 
mohiyatini ochib berishda o‗z fikr va mulohazalarini ilgari 
surmoqdalar. Bular quyidagilar: 
M.B.Birjakov 
- «Ekologik turizmda tabiatga minimum ta‘sir 
qilib tabiat bilan birga bo‗lish natijasida uning boyliklarini 
muhofaza qilish, asrab qolish tuyg‗ulari hosil bo‗ladi», degan fikrni 
beradi. 
Mashhur geograf
A.V.Drozdov 
- «Eski va Yangi dunyoda bir 
vaqtning o‗zida mahalliy aholining an‘anaviy madaniyatini xurmat 
qilishga, sayohatchilarning ijtimoiy va ekologik talablarini 
qondirishga va sayyoraviy ekologik inqirozning oldini olishga 
asoslangan ekoturizm shakllandi», degan fikrni ilgari suradi. 
T.S.Sergeeva 
- «Ekoturizm - bu mahalliy aholining an‘anaviy 
hayoti tarzi saqlanib qolgan, xo‗jalik faoliyat ta‘siri sezilmagan 
noyob tabiiy hududlarga sayohat», deb hisobladi. Uning fikricha, 
ekologik tur va dasturda tabiatni muhofaza qilish me‘yor va 

---

38 
texnologiyalariga rioya qilgan holda turistik jarayondagi barcha 
qatnashchilarning ekologik madaniyatini va mahalliy aholining 
hayotiy darajalarini oshiradi».
XX asr oxirlariga kelib AQSH, Kanada, Yevropa davlatlari va 
Avstraliyada ekologik turizmni rivojlantirish davlat dasturlarini 
ishlab chiqildi. Bu dasturlarda ekologik turizmni rivojlantirish 
shiorlari va talablari ishlab chiqildi. Jumladan,