М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

ФЕЪЛ СЎЗ ТУРКУМИ (THE VERB)

УМУМИЙ МАЪЛУМОТЛАР

§ 1. Феъл сўз туркумига шахс ёки предметнинг иш-харакатини ёки холатини англатадиган сўзлар киритилади:
My brother works at a factory. Акам фабрикада ишлайди.
He slept for six hours. У олти соат ухлади.
Феъл what does the person (thing) do? нима қилади?, what is done to the person? нима қилинади? сўроқларидан бирига жавоб бўлади.
Феъллар с о д д а ва я с а м а бўлади.
С о д д а феълларга ўз таркибида олд ва орка қўшимчалари мавжуд бўлмаган феъллар киради: to do бажармоқ, қилмоқ, to run югурмоқ, to take олмоқ.
Я с а м а феълларга ўз таркибида олд ёки орқа қўшимчаларга эга бўлган феъллар киради: to discharge бўшатмоқ (юкдан), to shorten қисқартирмоқ.
Кўп холларда ишлатиладиган олд қўшимчаларга қуйидагилар киради:
-en: to widen кенгайтирмоқ, to strengthen кучайтирмоқ
-fy: to simplify соддалаштирмоқ, to signify англатмоқ
-ize: to mobilize сафарбар килмоқ, to organize ташкиллаштирмоқ
-ate: to demonstrate намойиш килмоқ, to separate ажратмоқ
Феълнинг кенг тарқалган олд қўшимчалари қуйидагилар:
re-: to resell қайта сотмоқ, to reconstruct қайта қурмоқ
dis-: to disarm қуролсизлан(тир)моқ, to disappear йўқолмоқ (кўздан)
un-: to unload бўшатмоқ (юкдан), to untie ечмоқ
Бир қатор феъллар қ ў ш м а феъллар бўлиб, улар бир маънони англатувчи икки сўздан тузилади: to whitewash оқламоқ, to broadcast эфирга чиқмоқ. Қўшма феълларнинг кенг тарқалган тури феъл билан равишнинг бирикмасидир: to come in кирмоқ, to take off ечмоқ, to go on давом эттирмоқ.


ФЕЪЛНИНГ АНИҚ ВА НОАНИҚ ШАКЛЛАРИ


§ 2. Инглиз тилида феълнинг а н и қ (Finite Forms) ва н о а н и қ (Non-Finite Forms ёки Verbals) шакллари мавжуд.

1. 
   Феълнинг а н и қ шакли шахс, сон, майл, замон ва нисбатни ифодалайди. Феълнинг аниқ шаклига бирлик ва кўпликдаги уччала шахснинг аниқлик хамда шарт майлидаги аниқ ва мажхул нисбатдаги барча замон шакллари киради. Улар гапда к е с и м вазифасини бажаради хамда гапда эга (олмош ёки от) мавжуд бўлганида ишлатилади, бунда феъл-кесим эга билан шахс ва сонда мослашади:
   

She lives in Moscow. У Москвада яшайди.