M. N. Musayev

BOB. CHANGLI GAZLARNI REKUPERATSIYA QILISH

Changli gaz chiqrndilan hozirgi kunda ko‘plab korxonalarda hosil bo‘ladi. Ushbu changli gaz chiqindilan ko'pincha biror-bir mahsulot olish jarayonida ajraladi. Masalan, qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalarida — sement, gips, alebastr changlau kabi; mineral o‘g‘itlar ishlab chiqarish korxonalarida — karbamid, ammiakli selitra changlari kabi; rudalarni boyitish korxonalarida — ruda changlari kabi; un tortish kombmatlarida — un changlari kabi; paxta tozalash zavodlarida — paxta tolalari changlari va shu kabilar. 0‘zining fizik-kimyoviy xususiyatlan, kelib chiqishi, miqdori, tabiati, konsentratsiyasi, qiymati, toksikligi va shu kabi boshqa ko‘rsatkichlarga qarab changlarni rekuperatsiyalash, bartaraf etish va izolatsiyalash usullari mavjud.

Gazyuvgichlarda, changushlagichlarda ushlangan chang bir tarafdan olganda o‘zining aniq kimyoviy tarkibiga ega bo‘lgan biror- bir mahsulot qismidir. Shuning uchun uni yana qayta ishlatish mumkin. Ishlatishning quyidagi yo‘llari bor:

1. 
   tayyor mahsulot sifatida;
   
2. 
   hosil bo‘lgan chang zarralarini qayta ishlab chiqarishga qaytarish;
   
3. 
   boshqa ishlab chiqarishda qayta ishlash va kerakli mahsulot olish;
   
4. 
   qurilish materiali sifatida utilizatsiya qilish;
   
5. 
   chang zarralari tarkibidagi kerakli komponentni ajratib olish maqsadida qayta ishlash;
   
6. 
   o‘g‘it sifatida ishlatish (ba’zi hollarda);
   
7. 
   chang matenallarinmg tarkibidagi alohida komponentlami utilizatsiya qilish jarayonlarida qo‘llash.
   

Yuqorida sanab o'tilgan ishlatish yo‘llaridan ba’zilarim ko'rib chiqamiz. Masalan, ko‘pincha tutun gazlarida, neft-kimyo sintez texnologiyasida tarkibida qurum chang zarralari bo‘lgan tutun gazlari hosil bo‘ladi. Ma’lumki, qurum yaxshi xomashyo bo‘lib, u rezina va shisha sanoatida tayyor yoqilg'i yoki xomashyo sifatida ishlatilishi mumkin.

Endi ba’zi rekuperatsiya texnologiyalarim ko'rib chiqamiz: