M. N. Musayev

Ion almashish jarayom quyidagicha boradi: masalan,

(kationit) R-SO,H + NaCl RSO₃Na+HCl

(anionit) R-OH + NaCl<-> RCl+NaOH

Ion almashish qaytar jarayon bo‘lib, almashadigan ionlar turli kimyoviy potensialga ega bo‘lgan holda ekvivalent miqdorda almashadi. Almashish muvozanat o'matilguncha davom etadi.

Ishlatilgan ionitlami regeneratsiya qilish mumkin. Bunda kationitlar 2—8% li kislota yordamida, anionitlar 2—6% li ishqor yordamida regeneratsiya qilinadi. Hosil bo‘lgan regeneratsiya eritmalari (elyuat) kislota va ishqorlar bilan neytrailanadi va kerakli moddalar ulardan ajratiladi. Elyuatlar tarkibida oqova suvdan ajratilgan konsentrlangan holdagi barcha amonlar mavjud bo‘ladi.

Oqova suv	1 regeneratl
	1			H.SO, kislotasi
					Suv
J,				' •	Lt
			J- ^2
Tozalangan	I
^4suv	I .				Suv

a)


Yuvuvchi suv

b) 1-filtr, 2-regenerat uchun sig‘im

Oqova suv

1-filtr; 2-ejektot
Ion almashish jarayonlari davriy va uzluksiz qurilmalarida olib boriladi.

15. 
    rasm. Davriy isblovchi ion almashish qurilmasining sxemasi: a) regeneratni chiqarib yuboruvchi sxema; b) regeneratni qisman qaytaruvchi sxema.
    

Yuqorida keltirilgan sxemalarda davriy rejimda ishlovchi ion almashish va tozalash qurilmasi keltirilgan. 1 — sxemada regeneratsiya eritmasi (konsentrlangan kislota yoki ishqor) 2 — ejektorga to‘xtovsiz suv bilan birgalikda berib turiladi. Kislota va ishqorlarni berish regeneratsion eritmaning kerakli hajmi berilgandan so'ng to'xtatiladi. Lekin suvni berish ionit yuvilguncha davom ettiriladi. Yuvuvchi suvlar va elyuat neytralizatsiyadan keyin kanalizatsiyaga tashlanadi.

Keymgi sxemada regeneratsiya eritmasi (regenerat) awal maxsus 2 — sig‘imda tayyorlanadi. Natijada regeneratsiya reagentining sarfi kamayadi, chunki regeneratsiya eritmasi yuvuvchi suvlamrng birinchi porsiyasidan tayyorlanadi (yuvuvchi suv tarkibida reagentning konsentratsiyasi yuqori bo'ladi).

Yuqoridagi sxemada oqova suv apparat ichiga yuboriladi va ionit qatlami orqali o‘tadi. Ion almashish jarayoni amalga oshgandan keyin taqsimlovchi moslama orqali chiqarilib yuboriladi. Shundan keyin yuvuvchi suv apparatning pastki qismidan berilib, ionit yuviladi va uni qayta ionalmashish xususiyatini tiklash uchun regeneratsiya eritmasi 7 — bakdan 8 — nasos yordamida 4 — taqsimlovchi moslama orqali yuboriladi. Shunday qilib, apparatning ishlashi quyidagi bosqichlardan iborat bo'ladi: 1) ionalmashish jarayoni; 2) ishlatilgan ionitni mexanik aralashmalardan yuvib tozalash; 3) to‘yingan ionitning regeneratsiyasi; 4) ionitni regeneratsiya eritmasidan yuvib tozalash.

16.