M. M. Muhammadsidiqov xalqaro mintaqashunoslik

113 
Мухаммадсидиков М.М. Африка-конфликтная геополитическая
сфера планеты // Международный научный журнал. Наука. Образование.
Техника. Кыргызско-узбекский университет. Ош. Кыргызская Республика.
2009, № 2 (30), 37-39 б.
164

---

Bu 
kabi 
Afrikadagi 
muammolar 
qit’aning 
xavfsizligini 
ta’minlashga katta ta’sir qilib, bir davlatdagi mojaro boshqa davlat- 
ga o‘tib ketayotganligini ko‘rsatadi. Masalan, Nigeriyadagi mojaro 
qo'shni hududlarga o‘tib ketgan. Shuningdek, Ruandadagi fuqarolar 
urushi natijasida xutu qabilasi vakillari Kongo Demokratik Respub- 
likasiga qocha boshlaydi. Kongo davlatining hukumati bu qochoq- 
larga qarshi o‘z harbiylarini yuborish orqali ulami o‘z hududlariga 
kirishini ta’qiqlab qo‘yadi.
Bundan tashqari, ba’zi Afrika davlatlarida ham ichki, ham tashqi 
muammolari mavjud. Masalan, Nigeriyada diniy qarama-qarshilik 
bo‘Isa, tashqi mojarosi Kamerun bilan hududiy nizosi mavjud. Ichki 
qarama-qarshilikning kuchayishi Kamemn davlatining ham xavfsizli- 
giga tahdid bo‘lishi mumkin.
Ko‘rinib turibdiki, Afrika nizolari qit’a bo‘ylab yoyilishi, nafaqat 
qit’ani, balki dunyo xavfsizligiga tahdiddir. Ko‘pgina ekspertlaming 
fikricha, Tropik Afrikaning ko‘pgina davlatlaridagi bunday tartibsiz- 
lik va qoloqlik, qashshoqlaming Shimoliy Afrikadagi davlatlarga 
ko‘chishi va u yerdagi vaziyatga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Bundan tashqari, janub-shimol (ya’ni rivojlangan davlat­
lar) o ‘rtasidagi nisbatning keskin ortishi, shimolning janubga o‘z 
ko‘magini berishga majbur qiladi.
Shuning uchun, BMT va AI tashkilotlari bu nizolarni oldini 
olishga kirishmoqda. Albatta, bu tez bo‘ladigan jarayon emas, chunki 
qit’adagi davlatlaming manfaatlarini birlashtirish va har bir davlat­
ning o‘z ichki muammolarini xalqaro gumanitar yordamlar bilan hal 
etish lozim.
1. 
Qit’adagi mojarolami bartaraf qilish masalasini bir yoki bir 
necha davlatlar kuchi bilan hal qilib bo‘lmaydi. Bu masala jahon ham- 
jamiyatining birlashgan kuchini talab qiladi. Davlat hokimiyatining 
kuchsizlanishi hamda etnik ozchilikka nisbatan tazyiq, diniy muro- 
sasizlik, resurslami noto‘g ‘ri taqsimlash va ijtimoiy adolatsizlik kabi 
mojarolaming tub sabablarini yo‘qotish bo‘yicha jahon hamjamiya- 
tining faol harakatini jalb qilish kerak. Jahon hamjamiyati mojaro- 
larning oldini olishni samarali qo‘llab-quwatlashi, shuningdek, mo- 
jarodan keyingi tiklanish jihatlariga ko‘proq e ’tibor qaratishi lozim.
165

---

2. Afrikaning xavfsizlik sohasidagi keskin vaziyatdan chiqib 
keta olishi hamda buning natijasida siyosiy va ijtimoiy barqarorlikka 
erisha olishi, iqtisodiy rivojlanish yo‘lida va globalizatsiyajarayonida 
teng huquqli ravishda ishtirok etishga ildam qadam qo‘ya olishi jahon 
hamjamiyatining izchil urinishlariga bog‘liq.
3. Mojarolaming oldini olish hamda ulami hal qilishda min­
taqaviy tashkilotlar muhim rol o‘ynaydi. G‘arbiy Afrika davlatlari- 
ning iqtisodiy birlashmasi, Janubiy Afrika mamlakatlarining Afrika 
taraqqiyot birlashmasi, hukumatlararo taraqqiyot tashkiloti Afrikada- 
gi mojarolami hal qilishda faol ishtirok etadi, bular tinchlikni qoilab- 
quvvatlash bo‘yicha operatsiyalarga muhim qo‘shimcha hisoblanadi.