M. M. Muhammadsidiqov xalqaro mintaqashunoslik

98 
Мух,аммадсидик;ов М.М. Африка - геостратегик а.\амиятига молик
китъа // Шаркшунослик (ТошДШИ). 2007, № 2, 109 б.
149

---

sidagi yoki “qizil kxmerlar”ning Kambodjadagi xatti-harakatlari bi­
lan taqqoslash mumkin”, - deydi rossiyalik siyosatshunos Nartov".
2003-yilning iyul oyi o‘rtalaridan boshlab, olmos, temir rudasi, 
kauchukka boy bo‘lgan G ‘arbiy Afrika mamlakati hisoblangan Li- 
beriyada har kuni yuzlab kishilaming hayotiga zomin bo‘lgan fuqa- 
rolar urushi boshlandi. Qo‘zg‘olonchilar va prezident qo‘shinlari 
o‘rtasidagi qarama-qarshiliklar mamlakat poytaxti - Monroviyada 
yuz berdi. Biroq mahalliy nizolar Markaziy va Sharqiy Afrika mam- 
lakatlari-Angola, Efiopiya, Sudan, Kongo, Nigeriya, Zimbabve, So­
mali, Mozambik, Serra-Leone, Chadda hali-hanuz tinchiganicha yo‘q.
Chad Respublikasidagi fuqarolar urushi, qo‘shni Sudandagi kabi, 
1960-yillardan boshlab qisqa tanaffuslar bilan davom etib kelmoq- 
da. Isyonchilar erkin ravishda bir mamlakatdan boshqasiga ko‘chib 
yurishmoqda. Ikkala mamlakatdagi ko‘pgina qo‘zg‘olonchilarga 
qayerda urush qilishning farqi yo‘q. Ular uchun ushbu hudud avlod- 
ajdodlarinikidir. Ularga pul, suv, oziq-ovqat, mollar uchun yaylov, 
qishloq xo‘jalik ekinlarini yetishtirish uchun yaroqli yer lozim. Bun­
dan tashqari, Chadning janubiy tumanlari va Sudanda neft topildi. 
Mamlakatga keladigan valyuta tushumlarining ushbu yagona manbai 
so‘nggi vaqtda keskinlikning qo‘shimcha omiliga aylandi.
Afrikada separatizmning asosiy o ‘choqlari aniqlangan neft za- 
xiralari mavjud hududlarga to‘g ‘ri keladi. Mazkur energiya tashuv- 
chisiga boy bo‘lgan Eritreya Efiopiyadan ajralib chiqdi. Nigeriyada 
dengizga quyiladigan joyda mahalliy qabilalar neft platformalariga 
hujumlar uyushtirishmoqda va qora oltinni qazib olishdan olinadigan 
daromadning nazoratini talab qilishmoqda.
Sanab o ‘tilgan hamda boshqa ijtimoiy “yaralar” qurollanish va har­
biy nizolar borasidagi poygani keskinlashtirdi. Masalan, qit’a mam- 
lakatlariga yillik xorijiy yordam 11 milliard AQSH dollarini tashkil 
etsa, qurollanish va harbiylami saqlash xarajatlari esa 12 milliard 
AQSH dollaridan oshib ketadi. Aslida, harbiy to‘qnashuvlar va hatto 
urushlar deyarli to‘xtamayotgan Efiopiya, Angola, Zair milliy halokat