M. M. Mamasiddiqov, Z. N. Esanova, D. Y. Habibullayev

NAZORAT  SAVOLLAR1
7 6

---

p
l |   TAV SIY A   ET1LGAN  A DA BIY O TLA R
1.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  Fuqarolik protsessual kodeksi.  Rasmiy nashr. 
Т .,  0 ‘zbekiston  Respublikasi  A dliya  vazirligi,  2011.
2.  Sh.Sh.  Shorahmetov.  0 ‘zbekiston  R espublikasining  F uqarolik  protsessual 
kodeksiga sharhlar. Т ., T D Y I,  2010.
3.  Sh.Sh.  Shorahmetov.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  fuqarolik  protsessual 
huquqi.  D arslik.  Т .,  «Adolat»,  2001.
4.  Sh.Sh.  Shorahmetov.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  fuqarolik  protsessual 
huquqi.  Darslik.  (K ollej  talabalari  u ch u n ).  Т .,  T D Y I,  2006.
5.  Sh.Sh.  Shorahmetov.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  fuqarolik protsessual 
huquqi.  D arslik. Т .,  «Adolat»,  2007.
6.  М .M.  Mamasiddiqov.  Fuqarolik protsessual huquqi.  Darslik.  U m um iy qism. 
Т .,  T D Y I,  2010.
7 7

---

П -b o b . 
FUQAROLIK  ISHLARINING  TAALLUQLILIGI
11.1.  Taalluqlilik  tushunchasi  va  turlari
T a a llu q lilik   s h a x s la m in g   su d g a   m u ro ja a t  q ilish g a   boM gan 
h u q u q larin i  yuzaga  keltiradigan  yuridik  sh a rtla rd an   b in   ekanligi 
un ing  fuqarolik  protsessual  h u q u q n in g   asosiy  in stitu tla rid a n   biri 
hisoblanishini  k o ‘rsatadi.
T aalluqlilik  turli  vakolatli  o rg an la r  o ‘rtasida  h u q u q iy   ishlarni 
un ing  tusi  va  b o sh q a  xil  belgilari  orqali  ajratib  berad ig an   m ustaqil 
huquqiy va ilm iy toifa sifatida h am  e ’tiro f etiladi.
Taalluqlilik  d eg an d a   subyektiv  h u q u q n in g   m azm u n i  va  ishda 
ishtirok etuvchi shaxslar tarkibi xususiyatidan  kelib chiqib,  fuqarolik 
ishlarini  ko ‘rish va hal qilish vazifasi q o n u n  hujjatlari bilan  m uayyan 
davlat o rg an lari, ja m o a t tashkilotlari yoki b oshqa vakolatli o rg an la r 
z im m a sig a   yuk latilg an lig i  tu s h u n ila d ig a n   fu q aro lik   pro tsessu al 
huquqi  faniga o id  ilm iy toifa  hisoblanadi.
F u q arolik  protsessual  h u q u q   nazariyasida  taalluqlilik  quyidagi 
turlarga  ajratilishi  bayon  etiladi:
•   m ustasno;
•  alternativ;
•  shartnom aviy;
•  shartli  (im perativ)  taalluqlilik.
M ustasno taalluqlilik.  F uqarolik,  oila,  uy-joy va b oshqa huquqiy 
m u n o sa b a tla rd a n   kelib  ch iq ad ig an   aksariyat  nizoli  ishlar  bevosita 
sudlarga  taalluqli  b o ‘lib,  boshqa  o rg an la r  to m o n id a n   m az m u n an  
k o ‘rilishi  m u m k in   em as.  T aalluqlilikning  b u n d a y   tu ri  m u stasn o  
taalluqlilik deb n o m la n a d i.  M ustasno taalluqlilikka  m uvofiq,  nizoli 
ishni sudda ko ‘rib hal qilish u ch u n  sudga q a d a r u yoki bu organlarda 
m azk u r  ishning  k o ‘rilishi  talab   etilm aydi.  M asalan ,  x o d im n i  ishga 
tiklash,  voyaga yetm agan farzandlari b o ‘lgan e r va xotinni  nikohdan 
a jratish,  tu ra r joyga  n isb atan   berilgan  o rd ern i  haqiqiy  em as,  deb 
to p ish   va  shu  kabi  k o ‘plab  fuqarolik  ishlari  m u sta sn o  taalluqlilikka 
m isol b o ‘la oladi.
78

---

A lternativ  taalluqlilikka  k o ‘ra,  subyektiv  h u q u q   t o ‘g ‘risidagi 
n izo   m a n fa a td o r  shax slam in g   xohishiga  k o ‘ra   sud d a  yoki  b oshqa 
davlat  o rg an lari  yoki  ja m o a t  tash k ilo tla rid a   k o ‘rilishi  m u m k in . 
M asalan,  F P K n in g  269-m oddasiga ko ‘ra, fuqaro o ‘zining huquqlari 
va  e rk in lik la rin i  b u z a d ig a n   x a tti- h a ra k a tla r   (q a ro rla r)  u s tid a n  
bevosita sudga yoki b o ‘ysunuv tartib id a  yuqori  organga,  m an sab d o r 
shaxsga  m u ro ja at  qilishga  haqli  boMadi.  S hu  o ‘rin d a  fuq aro n in g  
shikoyatini  m a ’m uriy  ta rtib d a   k o ‘rilishi  uni  sudga  m u rojaat  qilish 
h u q u q id a n   m ah ru m   etm aydi.