M. M. Axmetjanov, sh sh. Olimov, S. S. Avezov. P e d a g o g I k mahorat

sinekdoxa
dir. Sinekdoxa-narsa-hodisaning 
ma’nosini uning bir qismi yoki bir qismi orqali butunni ifodalash hodisasidir. Masalan, 
“Ikki oshiq bir yostiqqa bosh qo‘ydi” iborasida “Ular oila qurdi” yoki Jangda ko‘plar 
yostig‘idan ajraldi” gapi “oilasidan ajraldi” ma’nosini anglatadi. Nutqimizdagi “U 
tirnoqqa zor edi” gapi uchraydi. “Tirnoq”-bu erda farzand ma’nosini anglatmoqda. 
Xuddi shu singari “Fermangizda 500 tuyoq parvarish qilinadi. ”Gapida ham “tuyoq”-
mol ma’nosini ifodalagan. G‘afur G‘ulomning “Sog‘inish” she’rida jangga ketgan 
o‘g‘lini bir savat shaftoli bilan kutib olishni orzu qiladi. She’rning oxirgi baytida 
“shaftoli” so‘zini “bog‘” so‘zi bilan almashtirib, sinekdoxani yuzaga keltiradi: 
Ey o‘g‘lim, jonginang salomat bo‘lsin, 
O‘z bog‘ing, o‘z mevang danagin saqla. 
Shu meros bog‘ingni o‘z qo‘lingga ol, 
Menga topshirilgan merosiy haq-la. 
She’r bandida “bog‘” so‘zi orqali “shaftoli” larni anglash mumkin bo‘ladi. 

---

183 
SHunday qilib, sinekdoha- buyum-narsalarning biror qism orqali, muayyan narsani 
kishi ko‘z oldiga gavdalantirish uchun xizmat qiladigan ifodaviy vosita bo‘lib 
hisoblanadi. 
Nutqimizda va badiiy adabiiyotda biror narsa-hodisani kattalashtirib, bo‘rttirib 
ifoda etuvchi badiiy vositalar