M lafasov, X. S. Jumaniyozov, G. K. Masharipova, E. Xoliqov, E. M. Mallaeva diniy ekstremizm, missionerlik

Guruhlarga  beriladigan topshirialar:
1-guruh.  Dinning  jamiyat  taraqqiyotida  tutgan  o ‘mi.  Islomning 
paydo boMishidagi  ijtimoiy -  iqtisodiy sharoit.
2-guruh. 
Islomni 
asl 
holicha 
saqlab 
qolishga 
intilish- 
fundamentalizm yoki  aqidaparastlik. Uning turlari, amal qilish tarzlari.
3-guruh.  Islomdagi  asosiy  yo‘nalish  va  Hanafiy  va  Xanbaliy 
mazhablar.
4-guruh. Molikiy va Shofe’iyya mazhablari. Hozirgi holat.
1-talaba;  Biz  bu  masalani  to‘la  tushuntirishimiz  uchun  tarixiy 
bilimlarga  tayanishimiz  va,  shu  bilan  birga,  islomga  ko‘pgina 
adabiyotlami  o'qigan  bo‘lishimiz  lozim.  Chunki  diniy  aqidalar  paydo 
bo‘lishida  tarixiy  sharoit  asosiy  rol  o‘ynaydi.  Shu  sababli  Oliy 
Majlisning  XI  sessiyasi  materiallarida  ham  bu  masalaga  katta  e’tibor 
berildi.
2-talaba:  Darhaqiqat,  insoniyat tarixining eng qora bulutli  kunlarida 
yovuzlik  ezgulik  ustidan  qolib  kelgan  paytlarida  xalqni  yorug‘likka 
etaklovchi  olijanob  g‘oyalar  bo‘lgan.  Johiliyat  davrida  arablarda 
axloqsizlik,  diyonatsizlik  tamomi  avjiga  chiqqan,  insof va adolat oradan 
ko‘tarilib, 
qavm 
mayparastlikka 
mukkasidan 
ketgan. 
Butlarga 
sigMnishgan.  Qiz  bola  tug‘ilsa  uni  tiriklayin  yerga  ko‘mish  odat  tusiga 
kirgan.  Jaholat  qutqusida  Yaman  hukmdori  Abraxa  Ka’bani  buzishga 
chog‘lagan  va o ‘zi baloga giriftor bo‘lgan.  Oradan qirq besh kun o ‘tgach,
105

---

Muhammad  alayhissalom  dunyoga  kelgan.  Uning  dini  esa,  Islom. 
Islomning  mohiyati  yagona  Ollohga  sig'inish,  rost  gapirish,  hidoyatga 
yoMlash.
3-talaba:  Lekin  har  kim  har  xil  talqin  qiladi.  Tabiatan  odam  bolasi 
dunyoni  o‘zining  qarichi  bilan  oMchaydi.  Shuning  uchun  ham,  garchi 
Islom muqim turgan boMsa-da, daraxt tanasidan chiqqan shoxlarday, turli 
qarash  va  turli  oqimlar  paydo  boMgan,  ayrim  kimsalar  esa,  saltanatni 
qoMga  kiritish  niyatidagi  sa’y-harakatini  Islom  vositasida  niqobladi  va 
oqibatda ular m o‘minlarni  turli  guruhlarga ajratib yubordi.  Ba'zilari  esa, 
o'zlarining  g‘arazli  niyatlarini  amalga  oshirish  uchun  dinga  yolg'onni 
qo‘shdilar,  munofiqlar  o“zlarining  buzuq  fikrlarini  oyat  yoki  hadislar 
bilan  isbotlashga  harakat  qilib  musulmonlarni  aldadilar  va  Islomdan 
buzg‘unchilik yoMida foydalandilar.
4-talaba:  Aslida  Islom  dunyosida  Qur’oni  Karim  va  Hadisi 
shariflardan  kelib  chiqqan  turmush  tarzi  Movaraunnahr  hududidagi 
barcha  musulmonlaming  kundalik  hayotiy  turmush  tarzi  sifatida 
qadrlanadi.  Uning  asosiy  qadriyatlari  Iyd  ramazon,  Qurbon  hayit, 
payg‘ambarlarni 
ulugMash, 
Islom 
saltanatini 
mustahkamlash 
va 
abadiylashtirishda  xizmat  qilgan  buyuk  allomalami,  an’analar  va  urf- 
odatlami  qadrlash  ularning  kundalik  ehtiyojiga  aylanib  qoldi.  Bugungi 
kunda o‘zini  musulmon  hisoblagan har bir insonni  ana shu qadriyatlarsiz 
va  musulmon  turmush  tarzisiz  tasavvur  qilish  qiyin.  Ma'lumki,  mazkur 
turmush  tarzi  kishilaming  halol,  sof,  imonli  boMishlarida  katta  rol 
o ‘ynaydi.  Umuman  olganda,  Islom  axloqiy  pok  insonlarni  tarbiyalashda 
juda  katta  ahamiyatga  ega  boMgan  ma’naviy  qadriyatdir.  Bu  m a’naviy 
qadriyat  musulmonlarni  hamisha  bir  butun,  uyushgan  va  hamjihatlikda 
yashovchi  birlik  sifatida  mavjudligini  ta’minlovchi  muhim  omil  boMib 
kelgan.
5-talaba:  Albatta,  tarix  manfaatlar  uyg‘unligi  va  ziddiyatlar 
birligidan  iborat  boMgan  hodisadir.  Shuning  uchun  ham,  Islom  dinining 
paydo bo‘lishidan to  shu bugunga qadar,  g'oyalar,  manfaatlar,  hokimiyat 
uchun  kurashlar silsilasidan  iborat  boMgan  voqealami  kuzatish  mumkin.
106

---

Bu kurashlar hamisha xalqning tinchligi,  osoyishtaligi va pokiza hayotini 
buzgan,  uni  notinch  qilgan.  Shuning  uchun  ham,  din  tarixini 
varaqlaganimizda  ana  shunday  notinchliklar  guvohi  bo‘lib,  ulaming 
saboqlarini  muhokama  qilib,  bugungi  kunda  Islom  dunyosida  sodir 
boMayotgan har qanday  harakatga juda katta javobgarlik  hissi  bilan  baho 
berishimiz lozim.