M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Buyurtma davomiyligi belgilangan tizim. 
Zaxiralarni boshqa­
rishning davriyligi belgilangan tizim materiallarini bir xil, doimo 
qaytariladigan vaqt oraliqlaridan (zaxiralarning mavjudligini tekshi- 
rish davridan) keyin kelib tushishini nazarda tutadi. Zaxiralarning 
mavjud qoldiglning har bir tekshiruvidan so‘ng buyurtm a hujjat- 
lashtiriladi va uning miqdori materiallarning iste’mol qilinish inten- 
sivligiga bog'liq b o la d i. Buyurtma miqdori maksimal zaxiradan 
m ateriallarn in g tekshiruv vaqtidagi jo riy zaxira darajasining 
ayinnasiga teng.
Q
Qmax
"
Qjor*
bunda 
q —
buyurtm a miqdori, 
qmax —
zaxiraning maksimal darajasi, 
qj„r —
buyurtm a bajarilish vaqtida mavjud zaxira hajmi.
Agar haqiqiy talab kutilayotgandan yuqoriroq bo'lsa, buyurtma 
miqdori samarali buyurtm a m iqdoridan kattaroq b o ‘ladi va aksin-
118

---

cha, agar materiallarga talab kutilayotgan o ‘rtacha m iqdordan 
kamroq bo'lsa, buyurtm a miqdori kamroq b o iad i. Shunday qilish 
zaxiralarni nazorat qilishning davriy tizimi qo ‘ilanilganda buyurt­
malar orasidagi vaqt intervali o ‘zgarmas b o ‘lib qoladi, buyurt­
maning miqdori esa iste’mol qilinish intensivligiga qarab o ‘zgaradi, 
ya’ni o'zgaruvchan kattalik hisoblanadi. Zaxiralarni nazorat qilish­
ning bu uslubida zaxiralarni boshqarish sxemasi 7.2-rasm da 
ko‘rsatilgan.
orasidagi interval 
orasidagi interval
7.2-rasm.
Buyurtma davriyligi belgilangan tizim.
Misol.
M ateriallaming iste’mol qilinish intensivligini har xil 
deb olaylik: birinchi davrda u o ‘rtacha yillikka yoki bir kunda 
6 donaga to‘g ‘ri keladi; ikkinchi davrda — o ‘rtacha yillikdan 
yuqoriroq yoki bir kunda 10 donani tashkil etadi; uchinchi davrda 
iste’mol qilinish intensivligi sezilarli b o lm a s in — b ir kunda 
3 dona.
119

---

H ar bir davr uchun zaxiralar harakatining grafigini tuzamiz 
(7.3-rasm ).
Zaxiralarni to ‘ldirishning birinchi davri.
Agar joriy davming 
birinchi sanasiga zaxirani 500 donaga teng deb olsak, unda yangi 
buyurtm a zaxira darajasi kafolat miqdoriga yetishidan 22 kun 
oldin beriladi. Bu holatda davriyligi belgilangan tizim va buyurtm a 
miqdori belgilangan tizim lar zaxiralam ing bir xil strukturasini 
beradi, chunki talab kutilayotgan o ‘rtacha kattalikka teng.
Zaxiralarni to ‘ldirishning ikkinchi davri.
Buyurtmalar orasida 
belgilangan 83 kunlik intervalning birinchi 22 kunida (7.3-rasmda 
61 dan 83 gacha bo'lgan kunlar) om bor zaxiralari nolgacha 6 
d ona\kun m e’yori bo ‘yicha kamayib boradi. Belgilangan davming 
qolgan 61 kun davomida zaxiralar darajasi yillik o ‘rtacha iste’mol 
(10 dona\kun) dan oshuvchi m e’yor b o ‘yicha kamayib boradi.
▲