ABU ALI IBN SINO
(980-1037)
Buyuk olim va mutafakkir Abu Ali ibn
Sino 980 yil Buxoro yaqinidagi Afshona
qishlog‘ida tavallud topgan. U Buxorodagi
ilmiy muhit ta’sirida ulg‘ayadi. Uning
yoshligi va o‘spirinligi Somoniylar hukm-
ronligi yillariga to‘g‘ri keladi. U saroyning
boy kutubxonasidan foydalanadi. IX asr
boshlarida Ibn Sino Xorazmga ko‘chib
24
keladi va shoh Ma’mun saroyidagi olimlar bilan tanishadi.
Ibn Sino yunon, arab, fors olimlarining kitoblarini, Muhammad
Xorazmiy, Abu Nasr Forobiy, Abu Bakr Roziy, Ahmad Farg‘oniy kabi
vatandoshlarining asarlarini, shuningdek, qadimgi yunon ilmi vakillari
Aristotel, Platon, Evklid, Fales, Geraklit, Suqrot, Pifagor, Gippokrat
asarlarini chuqur o‘rganadi.
Buyuk olim falsafa, tabobat, tabiat ilmlariga bag‘ishlangan «Shifo
kitobi», «Tib qonunlari», «Najot kitobi», «Bilimlar kitobi» kabi yirik
asarlarini yozadi. Uning falsafiy asarlarining eng yirigi «Shifo kitobi»
to‘rt qism, 22 jilddan iborat bo‘lib, unda mantiq, metafizika, fizika,
matematikaga oid masalalar talqin etiladi. Olimning «Tib qonunlari»
asari o‘z mazmuniga ko‘ra tibbiy bilimlarning qomusi hisoblanadi. U
besh mustaqil tibbiy asardan iborat bo‘lib, har biri ma’Ium sohani izchil
yoritib beradi. Birinchi kitobda tibbiyotning nazariy asoslari, ikkinchi
kitobda asosan o ‘simliklardan tayyorlanuvchi 760 ta dorining xususiyati,
uchinchi kitobda insonning ayrim a’zolarining kasalliklari, to‘rtinchi
kitobida inson organizmining umumiy kasalliklari va davolash usullari,
beshinchi kitobida esa murakkab dorilaming organizmga ta’siri, ularning
tayyorlanishi haqida qilingan. «Tib qonunlari» asari sakkiz asr davomida
ham Sharq, ham G‘arb mamlakatlarida tibbiyot sohasida qo‘llanma
bo‘lib kelmoqda.
Ibn Sino matematika, astronom iya, fizika, xim iya, m ineralogiya,
geologiya, botanika, filologiya, she’riyat va boshqa qator sohalarga oid
asarlar yaratgan.
Ibn Sino yaratgan 450 dan ziyod asarlaridan 242 tasigina bizgacha
yetib kelgan. Shundan 80tasi falsafa, ilohiyot va tasavvufga tegishli,
43 tasi tabobatga oid, 19 tasi mantiqqa, 26 tasi psixologiyaga, 23 tasi
tibbiyot ilmiga, 9 tasi etikaga, 4 tasi adabiyotga oid, 8 tasi boshqa
olimlar bilan bo‘lgan yozishmalardan iborat.
Yirik qomusiy olim va buyuk iste’dod sohibi Abu Ali ibn Sino
Yevropada Avitsenna nomi bilan mashhur bo‘lgan.
Alloma asarlarida ta'lim-tarbiyaga oid g‘oyalar ham talqin etilgan.
U komillikka erishishning eng maqbul yo‘li ilm egallash ekanligini
uqtiradi. Bilimsiz kishilar johil bo‘ladi va haqiqatni bila olmaydilar,
bilimni egallashda mantiqiy tafakkurga, shaxsiy kuzatish va tajribalarga
tayanish kerak degan g‘oyani ilgari suradi. Bolalarning maktabda jamoa
bo iib o‘qitilishining foydali jihatlarini sanab o‘tadi.
Ibn Sino ta’limotida o‘qitishning qaysi metodlaridan foydalanish
maqsadga
muvofiqligi
haqida
ham
ma'lumotlar
bor.
Uning
25
ta’kidlashicha, qaysi ta'lim metodidan foydalanishdan qat’i nazar bilim
oluvchida haqiqiy bilim hosil qilish, mustaqil, mantiqiy fikrlash
qobiliyatini rivojlantirish, olgan bilimlami amaliyotga tadbiq eta olish
qobiliyatini tarkib toptirish asosiy maqsaddir.
Do'stlaringiz bilan baham: |