M illiy universiteti

kiydiring. Gapingizning libosi ham ohangdan tashkll topsin. Ana
 
shunda  tinglovchi  o'sha  «ochilmagan  quriq»  so'zingizni,  gapin-
 
gizni  cjabul  qiladi,  bag'riga  oladi. 
Hattoki,  tabobatda  «shunday 
xastalar bo'ladiki,  ulami  faqat  «so'z»  bilan davolamoq  zarar»,  deydi 
Abu  Ali 
ibn 
Sino.  Donishmandlar  «so'zni»  donga  o'xshatadilar, 
ortiqchasi  zarar  keltiradi,  -   deydilar.  Bir  rivoyalda  kdtirilishicha: 
yunon  faylasufi  Arastuning  huzuriga  ezma va  sergap bir 
vigil 
kelibT 
Notiqlik  san'atini  o'rganm oqchi  ckanini  aytibdi.  O 'sha  notiqlikni 
o'rganmoqchi  bo'lib  kelgan  yigit Arastuga dabdabali  so'zlam i  izhor 
etganidan so 
ng: 
-  O'rganganim  uchun qancha haq  to'laym an, -  deb 
so'raydi.
-Sendan ikki barobar haq olinadi, -  debdi Arastu.
-N im a uchun? -  hayron bo'libdi y ig it.
-C hunki  sen bilan ikki barobar ishlashga to 'g 'ri keladi.
Senga  so'zlashni  o'rgatishdan  a w a l  jim   turishni  o'rgatishim  
lozim, -degan ekan.
Eshitish  qobiliyati  tufayligina  insonda  til,  nutq  pay do  bo'ladi. 
Quloqdan  kirgan  tovush,  so'z,  gap  va  iboralar  og'izdan  chiqadi. 
Dono  xalqimiz:  «Suv  onasi  buloq,  so'z  onasi  quloq»,  -   deb  bejiz 
aytmaydi.  «So'ramoq»  so'zining  o'zagi  «so'r» bo'lib,  inson  so'ragan
129

---

gapni qulogi  orqali  «so'radi». Shu bois uning fikri, so'z boyligi  ortib, 
nutqi ravonlashadi,  yaxshi suhbatdoshga aylanadi.
Alisher  Navoiy  hazratlari:  «Bilmaganni  so'rab  o'rgangan  olim, 
orlanib  so'ram agan  o'ziga  zolim»,  -   degan  hikmatlarida  shular 
haqida  qayg'uradi.  O' zimizga  zamondosh  O 'zbekiston  xalq  yozuv- 
chisi  O 'tkir  Hoshimov:  «Xalqning  o'zidan  tinglab,  o'zig a  qaytar- 
dim»,  -  deb  yozgan  bo'lsa,  O'zbekiston  Qahramoni,  sevimli  shoiri- 
miz Erkin Vohidov ham: