M illiy universiteti

Kibrli insonlarning turlari
I. 
Ba'zi  insonlar  podshohligi  yoki  jamiyatdagi  o'm i  bilan  kibr- 
lanadi.  Ushbu  insonlarning  kibri  xushom adgo'ylam ing  madh  qilish- 
lari  va rioya yuzasidan  ortib boradi.
Kibrning  belgilari  asosan  podshohlar  va  mansabdorlarda  yaqqol 
ko'zga  tashlanadi.  Kibr  ulami  halokatga  duchor qiladi.  Kibrlanuvchi 
podshohlar  podshohliklari  to 'g'risid a  aql  yuritsalar,  buning  abadiy 
emasligini,  balki bir necha kungina davom etishini  bilib olishadi.
116

---

2.  B a'zan  insonlar  boyligi  bilan  kibrlanadi  va  bunday  insonlar 
johildirlar.  Chunki  u  agar  aqlli  inson  bo'lganida  qo'lidagi  boylik 
abadiy  emasligini,  Alloh  uni  xohlagan  vaqtida olib  qo'yishini  bilgan 
bo'lardi.  Qorun boyligi bilan kibrlandi.  Uning boyligi  shu qadar ko'p 
ediki,  xazinaning  kalitlarini  e-tti  kishi  ham  ko'tarolm as  edi.  Alloh 
taolo  uni  va  boyligini  erga  berdi,  natijada,  u  ochiqdan  ochiq  ziyon 
ko'rdi.  Agar  Alloh  o'sha  podshohni  bir  kasallikka  duchor  qilganida 
edi butun boyligi evaziga sog'ligini qaytarib berishni orzu qilardi.
3.  B a'zi  insonlar  quvvati  va  sog'ligi  bilan  kibrlanadi.  Bunday 
insonlar ham  g'ofillar  qatoridadir.  Chunki  quvvat  insonlar  orasidagi 
obro'  o' lchovi  emasdir.  Bunday  kishilarning  quvvati  eshak  yo  xach- 
iming  quvvatichalik  bormi?  Agar  quvvat  o'lchov  birligi  bo'lganda, 
eshak  -   mudir,  xachir  -   vazir,  fil  esa  podshoh  bo'lur  edi.  Lekin 
o'lchov  aqlga  nisbatandir.  Aql  yordamida  inson  Rabbisini  taniydi  va 
bu  bilan  insonlar orasida yaxshi xulq  sohibi  bo'ladi.  Aql  o 'z  xojasini 
halokatdan saqlaydi.
Abu  Hanifa  rahmatullohi  alayh  oyoqlarini  uzatib  olib,  shogird- 
lariga  dars  berayotganda  bir  chiroyli  kishi  masjidga  kirib  xalqaga 
qo'shildi.  Shunda  Abu  Hanifa  oyoqlarini  yig'dilar  va  darslarida 
davom  etdi,  “Shorn  vaqti  quyosh  botib,  qizil  shafaq  yo'qolguncha” 
degan joyda  xalqaga  qo'shilgan  kishi:  Ey  shayx,  quyosh  botmasligi 
haqida ham o'ylab ko'rganm isiz?” dedi.  Abu  Hanifa:  “Abu  Hanifaga 
oyog'ini cho'zish uchun imkon berildi” dedi.
4.  B a'zan  insonlar  o 'z  ilmlari  bilan  kibrlanadilar.  Ular  johil 
degan  nomga  loyiqroqdir.  Agar  ilm  o 'z   sohibini  tavozeli  qilmasa,-u 
manfaatdan yiroqdir.  Ilm ham  ikki  xil bo'ladi:  tildagi  ilm  va qalbdagi 
ilm.  Tildagi  ilm  Allohning  maxluqotlariga  nisbatari  zararli  hujjatdir. 
Qalbdagi ilm qo'rqinchdir.
Usoma  ibn  Yazid  (r.a):  “Nabiy  (s.a.v.):  “Qiyomat  kuni  bir  kishi 
olib  kelinadi  va  do'zaxga  uloqtiriladi.  Uning  ichaklari  chiqib  turadi 
va shu holda eshak  tegirmon  bilan aylangani kabi aylanadi  va do'zax
Ш

---

ahli  uning  atrofida  yig'ilishadi.  Ular:  “Ey  falonchi,  senga  nima  bo'- 
ldi? Amri  m a'ruf,  nahiy-munkar qilmaganmisan?” deb so'raydilar.
U:  “Amri  m a'ru f qilardimu,  o'zim  unga amal qilmasdim,  sizlarni 
qaytarib, o'zim  qaytmas edim”, deydi.
5. 
B a'zilar jam oli  va  qomati  bilan  kibrlanadi.  K o'pincha  ayollar 
shunga  moyildirlar.  Agar  o'sha  ayollar  yaxshilab  tafakkur  qilsa, 
o 'sh a chiroy  qurtning nasibasi  ekanini tushunib etardilar.  Agar, qabr- 
dagi  holatni  tasavvur  qilsangiz,  bir  qo'rqinchli,  jirkanch  manza- 
raning guvohi bo'lasiz.