M hamdamova

birinchidan, 
erkin  tafakkur  qila  oladigan  shaxsni 
mustaqillik  va  demokratiya  g‘oyalariga  sodiq  bo‘lgan  ongli 
fuqaroni,  o‘z  vatanining  jonkuyari  sifatida  ijtimoiy-siyosiy 
hayotga  ongli  ishtirok  etishga,  ijtimoiy jarayonlarga  faol  ta’sir 
ko‘rsatishga, mamlakat taqdiri  uchun zimmasiga mas’uliyat ola 
olishga  qodir  shaxsni  kamol  toptirish  uchun  zarur  shart- 
sharoitlar yaratish;
ikkinchidan, 
mamlakatning  ijtimoiy-siyosiy  hayotiga,  tub 
ma’nodagi  fuqarolik jamiyati  va  huquqiy  davlat  qurish  ishiga 
demokratiya  asoslarini joriy  etish jarayonlarini  jadallashtirish, 
tafakkur  va  bahslashish  madaniyatini  rivojlantirish,  shaxsning 
ichki 
dunyosini  boyitish,  binobarin,  yangicha  ijtimoiy 
qadriyatlar  va  munosabatlami  shakllantirishdir.  Shuningdek, 
yosh  avlodga  yangicha  ong  shakllanishi  uchun  barcha  shart- 
sharoit yaratilmog‘i kerak.

---

Bolalar  va  o‘quvchi  yoshlarning  ongida  milliy 
g‘oyani 
shakllantirish hozirgi pedagoglarning muhim vazifasidir.
Shu  bois,  haqiqiy  pedagog  bugun  nafaqat  bilim  doirasi 
keng  mutaxassis,  balki  yuksak  madaniyatli,  bolalar  va 
o‘smirlar  bilan  hamkorlikda  ishlashda  ijodkor  inson  bo‘lishiga 
erishish lozim.
Ijtimoiy-gumanitar  fanlar:  o‘zbek  xalqi  va  davlatchiligi 
tarixi;  badiiy,  falsafiy,  pedagogik  tafakkuming  shakllanishi, 
etnografiya,  etnogenez,  adabiyotshunoslik,  san’atshunoslik  va 
boshqa  fanlar  bo‘yicha  ilmiy  tadqiqotlar  saviyasini  tubdan 
o‘zgartirish, 
yangi 
pog‘onaga 
ko‘tarish, 
pedagogika 
yo‘nalishining  yangi  ta’limoti,  mazmuni,  mohiyatini  yaratish, 
yangi  ilmiy  maktabni  barpo  etish  taqozo  etiladi.  Tarixiy 
merosni  yangi  zamonaviy  metodologik  asosda  o‘rganuvchi 
yosh olimlarni  tayyorlashning  prinsipial yangi  ilmiy  maktabini 
yaratish;  bolalar va yoshlar uchun ilmiy  ommabop  va axborot- 
ma’lumot  adabiyotlarni  nashr  etish  bo‘yicha  muhim  ishlar 
amalga oshirilishi zarur.
Ta’lim  jarayonini  insonparvarlashtirish  va  demokrat- 
lashtirishni ta’minlash:
Ta’lim 
tizimini 
insonparvarlashtirishning 
asosiy 
yo‘nalishlari  -   yosh  avlodning  bilim  va  qobiliyatlarini  har 
tomonlama  o‘stirish,  ularni  umuminsoniy  qadriyatlar  ruhida 
tarbiyalash, 
shaxs,  jamiyat 
va 
borliq 
munosabatlarini 
uyg‘unlashtirish,  o‘quvchi  va  murabbiy  orasidagi  masofani 
«Ustoz va shogird» munosabatlari asosida shakllantirish.
T a’limni  insonparvarlashtirish  -   yosh  avlodga  boy  estetik 
hissiyot,  yuksak  ma’naviyat,  madaniy  va  ijodiy  tafakkumi 
shakllantirish 
va 
har 
tomonlama 
rivojlangan 
shaxsni 
tarbiyalashning  ustuvor yo‘nalishlarini  o ‘z  ichiga olgan ta’lim- 
tarbiya  dasturlarini  takomillashtirish  nazarda  tutiladi.  Bunda, 
o ‘quvchida  mustaqil  shaxsni  tarbiyalash,  unda  bilim  olish

---

madaniyatini  shakllantirish,  shaxsiy  va  ijtimoiy  faolligini 
oshirish,  mustaqil  fikrlash  hamda  shaxsiy  g‘urur,  ishonch  kabi 
xislatlami hosil qilishga alohida e’tibor berilishi kerak.
Barkamol  shaxs  kamol  topishi  ko‘p jihatdan  uning  kasbiy 
madaniy  munosabatlari  tarkib  topishi  bilan  bog‘liq.  Kasbiy 
madaniy  munosabatlaming  iqtisodiy,  siyosiy,  diplomatik  va 
boshqa munosabatlardan o‘ziga xos bo‘lgan jihati shundaki, bu 
munosabat  asosan  axloqiy,  aqliy,  mehnat,  kasbiy,  nafosat, 
ekologik va boshqa tarbiya turlaridan sintezlanadi.
Barkamol 
shaxs 
kasbiy-madaniy 
munosabatlarining 
shakllanishida  samimiylik  muhim  o‘rin  tutadi.  Samimiy 
insonlargina  o‘z  kasbini 
chin  dildan  seva  oladi.  Bunday 
insonlar  shaxsiy  burchini  yaxshi  anglaydi.  0 ‘z  lavozimini 
suiiste’mol 
qilmaydi. 
Kasbini 
sevadi 
va 
ardoqlaydi. 
0 ‘qituvchilik  kasbida  uchrashi  mumkin  bo‘lgan  har  qanday 
qiyinchiliklami  yengib  o'tishga  o‘zini  bag‘ishlaydi.  Bunday 
kasb  egalari  fidoiy,  imon-e’tiqodli  bo‘ladi.  0 ‘z  yurtini,  ona- 
diyorini  dildan  yaxshi  ko‘radi.  Kasbini  ardoqlagan,  bilimdon 
insonlar, albatta, madaniyatli bo‘ladi.
Kasbiy-madaniy  munosabatlar  umuminsoniy  munosabat- 
larning  tarkibiy  qismi  hisoblanadi  va  ular  izchillikda 
shakllanadi  hamda  rivojlanadi.  Kasbiy-madaniy  munosabatlar 
o‘qituvchi  faoliyatining  asosiy  quroli  hisoblanadi.  Kamolotga 
yetishuv  o‘quvchining  o‘z-o‘ziga,  tengdoshlariga,  yoshi 
kattalarga  va  mahalla  ahliga  bo‘lgan  munosabatlari  jarayoni, 
uning  yoshi  va  individual  xususiyatlari  hamda  oila,  maktab  va 
j^moatchilik  hamkorligida  olayotgan  tarbiyasi  va^ta’limi  bilan 
bevosita  bog‘liq.  0 ‘quvchi  yoshlaming  kelajak  orzusi  biror 
g‘oyaga  asoslansagina  hayotiy  va  umrboqiy  bo‘lishi  mumkin. 
Shuning uchun bosh g‘oyamiz -  « 0 ‘zbekiston -  kelajagi buyuk 
davlat»  bo‘lishi  orzusi,  har  bir  shaxs  manfaatiga,  kasbiy- 
madaniy  faoliyat  mezoniga  aylanib  bormog‘i  lozim.  Kasbiy -

---

madaniy  munosabatlar  zamirida  axloqiy  poklik,  mehnat  va 
mehnatkash  insonlarga  to‘g‘ri  munosabat,  madaniy  saviya  va 
kasbiy  iftixor  turadi.  Kasbiy-madaniy  yetuk  shaxsning 
tuzilmasini:  mehnatsevarlik,  halollik,  samimiylik,  milliy 
g‘urur,  sodiqlik,  kamtarlik,  mehribonlik,  kasbiy  m a’sullik. 
Bilimdonlik,  ijodkorlik,  tashabbuskorlik va tashkilotchilik kabi 
xislatlar tashkil etadi.
Milliy  g‘oyani  shakllantirishdagi  muhim  yo‘nalishlardan 
biri  bolalar  va  yoshlar  uchun  o‘quv-metodik,  ilmiy  ommabop 
va  badiiy  adabiyotlarning  yangi  avlodini  yaratishdir.  Mavjud 
adabiyotlarga  har  taraflama  ilmiy  baho  berish  orqali 
xalqimizning  boy  ijtimoiy-madaniy,  tarixiy  an’analari,  urf- 
odatlari  va  umuminsoniy  qadriyatlami  o‘zida  aks  ettiradigan 
kitoblar,  o‘quv  qo‘llanmalar,  badiiy  adabiyotlarni  yaratish 
zarur.  Bu  ishga  ilm-fan,  madaniyat  va  san'at  sohasida  eng 
ko‘zga ko‘ringan namoyondalami jalb etish zarur.
Milliy  tariximiz  va  umumbashariy  taraqqiyot  rivojiga 
unutilmas  hissa  qo‘shgan  olimu  ulamolammg  mafkura  va 
uning  jamiyat  hayotidagi  ahamiyati  haqida  qoldirilgan  ilmiy 
merosi, falsafiy  qarashlami har tomonlama o‘rganish va targ‘ib 
etish darkor.
Yosh  avlodni  milliy 
g‘oya,  milliy-axloqiy  qadriyatlar 
ruhida  tarbiyalash,  shubhasiz,  jismoniy  va  ruhiy  salomatlikni 
mustahkamlash, 
sog‘lom 
turmush 
kechirish 
asoslarini 
shakllantirishni  nazarda  tutadi.  Yosh  avlodga  hayotiy  faollik, 
axloq,  insonparvarlikning  yuksak  g‘oyalarini  tarbiyalash  -  
jismoniy  tarbiya  va  sportning  shakllari,  uslub  va  vositalarini 
qo‘llashning ustuvor vazifalari bo‘lishi kerak.
To‘liq  ishonch  bilan  aytish  mumkinki,  Kadrlar  tayyorlash 
milliy  dasturining  amalga  oshirilishi,  jamiyatda  yangi  ong, 
yangi  tafakkurga  ega  bo‘lgan,  milliy  istiqlol  g‘oyasi  negizida 
shakllangan 
shaxsning 
tarbiyalanishi 
mustaqilligimizni 
mustahkamlashda asosiy poydevor bo‘ladi.

---

Buyuk  allomalarimiz  barkamol  shaxsni  tarbiyalashning 
turli  omillarini jahon pedagogikasi tarixida birinchi  bo‘lib  turli 
yo‘llar  bilan  amalga  oshirish  uslublarini  ko‘rsatib  berishgan, 
jumladan,  Ibn  Sino jismoniy  tarbiya  va  tan  sihatligiga  erishish 
orqali, al-Forobiy aqliy tarbiya orqali komil insonni tarbiyalash 
mumkinligini  asoslagan.  Bizning  tadqiqot  yuzasidan  amalga 
oshirayotgan  izlanishlarimizni  ta’bir  joiz  bo‘lsa,  al-Forobiy 
ta’limotini  yanada  rivojlantirishga  qaratilgan  tadbir  sifatida  - 
qabul qilish mumkin.
Muammoning  yechimi  sifatida  olinadigan  natijalaming 
ilmiy  yangiligini  ta’minlash  maqsadida  pedagogika  tarixi  va 
nazariyasida shaxs  sifatlarini  tarbiyalash muammosining tadqiq 
etilganlik darajasi belgilab olindi.
Kadrlar  tayyorlash  Milliy  modeli  asosiy  tushuncha  va 
tamoyillarini  talqin  qilish,  ulami  amaliyotga  tatbiq  qilish 
jarayonlarini  ilmiy  o‘rganish,  o‘zgartirish  uslublari  majmuasi 
sifatida 
barkamol-ijodkor 
shaxsni 
shakllantirishning 
metodologiyasi  asoslab  berildi,  metodologiya  tushunchasiga 
xos bo‘lib kelgan nazariylik amaliylik bilan bog‘lanadi.
Tadqiqotimizning 
metodologik 
asosi 
sifatida 
qabul 
qilingan  «Kadrlar  tayyorlash  Milliy  dasturi»  hamda  milliy 
g‘oya  va  mafkura  asosida  barkamol  shaxsni  uning  ijodkorlik 
sifatlarini  rivojlantirish  asosida  tarbiyalashning  pedagogik 
texnologiyasi tushunchalari shakllantirildi.
Erishilgan 
natijalar 
tadqiqotni 
keyingi 
bosqichda 
muvaffaqiyatli davom ettirish uchun muhim asoslami yaratib berdi.