M. F. Ziyayeva xirurgik kasalliKlar bilan og‘rigan va intensiv terapiyani o‘tayotgan beMorlarda HaMsHiraliK parvarisHi

ovqat qabul qilishda yordam berish 
(ovqatlanishni ta’minlash)
Og‘ir holatda bemorlarni peroral ovqatlantirish kam uchraydi, 
ko‘proq  hollarda  suyuqlik  va  ozuqa  moddalarini  parenteral 
kiritish  amalga  oshiriladi.  Kuchli  jismoniy  va  ruhiy  stress 
natijasida  bemorlarning  ishtahasi  pasayadi  va  og‘iz  orqali  qabul 
qilish  shartlari  bajarilgan  taqdirda  ham  bemor  ovqatni  yuta 
olmasa,  ovqatni  majburlab  tiqishtirish  bemorda  yanada  kuchli 
stressni keltirib chiqarishi mumkin. Biroq bemorlar ovqatni og‘iz 
orqali qabul qilishni tuzalish alomati deb hisoblaydilar va ularga 
hech  bo‘lmasa  oz-ozdan  yeb  turishiga  yordam  berish  kerak. 
Shuningdek,  ovqat  qabul  qilishda  yordam  berish  bemor  bilan 
munosabatni yaxshilashga imkon berishni yodda tutish lozim.
Naycha  orqali  ovqatlantirishni  yaxshisi  Fauler  holatida 
o‘tkazish  lozim.  Ovqatni  sekinlik  bilan  yuborish  kerak,  qorin 
sohasi shishini yoki suyuqlik orqaga qaytgan taqdirda yuborishni 
zudlik  bilan  to‘xtatish  va  ortiqchasini  so‘rib  olish  lozim. 
Shuningdek,  muolajadan  oldin,  muolaja  vaqtida  va  undan  so‘ng 
nafas olish va qon aylanishi dinamikasini nazorat qilish va biror- 
bir o‘zgarish bor-yo‘qligini kuzatib turish lozim.
Tomir  ichiga  giperalimentatsiya  usuli  markaziy  vena  kate-
teriga  ulangan  sistema  orqali  to‘yingan  va  yuqori  kaloriyali 
preparatlarni  yuborishdan  iborat.  Ushbu  usul  sterillikka  qat’iy 
rioya qilgan holda qo‘llaniladi. Kateter kiritilgan joyga yetarlicha 

---

206
dezinfeksiya  qilingandan  so‘ng  steril  bog‘lov  qo‘yiladi.  Sistema 
yopishqoq plastir yordamida ko‘krak terisiga mahkamlanadi.
Siydik  tarkibida  glukoza  bor-yo‘qligi  tekshiriladi,  diurez  va 
siydikning  solishtirma  og‘irligi  o‘lchanadi.  Shuningdek,  vaqti-
vaqti  bilan  elektrolitlar  tarkibi,  buyraklar  funksiyasi  va  boshqa 
parametrlarni  tekshirish  va  har  qanday  o‘zgarishlarga  e’tibor 
berish  lozim.  Noma’lum  sabablarga  ko‘ra  bemorda  gipertermiya 
mavjud  bo‘lgan  taqdirda,  eng  avval,  kateter  orqali  infeksiya 
tushganligini  taxmin  qilib,  zudlik  bilan  uni  olib  tashlash  va 
kateterning  uchini  bakteriologik  tekshirish  uchun  laboratoriyaga 
topshirish lozim.
Faollik
Faollik  –  odam  uchun  zarur  bo‘lgan  tana  harakati  bo‘lib, 
odatda  uning  tabiiy  fiziologik  ehtiyojiga  bog‘liq.  Faollik  uchun 
kerakli  energiya  va  kislorodli  ozuqa  moddalari  yurak  nasosi 
tufayli qon oqimi bilan yetkazib beriladi.
O‘tkir  miokard  infarktiga  chalingan  bemorlarga  infarktdan 
so‘ng  48–72  soat  mobaynida  intensiv  terapiyaning  kardiologiya 
bo‘limida  tinch  holat  va  harakatlar  cheklanishi  buyuriladi. 
Jismoniy  va  ruhiy  faollik  cheklanishi  energiya  sarflanishi 
kamayishiga  yordam  beradi.  Demak,  hamshira  bemorga  harakat 
qilish  (tana  holatining  o‘zgarishi),  najas  chiqarish,  ovqatlanish, 
gigiyenik muolajalarini bajarish kabi zarur harakatlarni bajarishga 
yordam  berishi  kerak.  Xavotir  va  g‘azab,  qo‘rquv  va  qattiq 
tashvishlanish  yurakni  tezroq  ishlashga  majbur  qiladi,  shuning 
uchun  bemorni  tinch  holatda  ushlab  turish  juda  muhimdir. 
Infarktdan  avval  normal  hayot  kechirgan  odamlar  kardiologiya 
ITB  bo‘limiga  tushib,  qat’iy  yotish  tartibiga  rioya  qilishlari 
zarur.  Harakatlanish  mumkin  emasligi  ularga  azob  va  chidab 
bo‘lmas  noqulaylik  hissini  keltiradi.  Hamshira  bemor  uchun 
qulay  bo‘lgan  holatda  yotqizishi  lozim.  ITB  bemorlari  g‘amgin 
holatda bo‘ladilar, ularga ko‘p sonli datchik va naychalar ulangan, 
jarohatlardan  kuchli  og‘riq  sezadilar.  Bunday  holatda  umuman 

---

207
harakat  qila  olmaydilar  yoki  juda  kam  harakatlanadilar.  Odatda 
bemorlarning holati har 2 soatga o‘zgartiriladi. Bundan tashqari, 
reabilitatsiyaning  ilk  bosqichlarida  barmoq  va  qo‘l,  bo‘g‘imlari 
uchun mashqlar rejalashtiriladi va bajariladi.