M. F. Ziyayeva, O. Z. Rizayeva

Klinikasi. Komaning og‘irligiga ko‘ra 4 darajasi farq qilinadi:
 
1  daraja  yengil  shakli  –  hush  yo‘qolishi,  kuchli  tovush 
ta’siriga  javob  reaksiyasi  yo‘q,  lekin  kuchli  og‘riq  qo‘zg‘a-
tuvchisiga  ingrash  va  mimik  reaksiya  kuzatiladi,  qorachiqlar 
toraygan, yutish saqlangan, lekin qiyinlashgan.
 

---

 
272 
2  daraja  yuzaga  chiqqan  koma  –  og‘riqqa  reaksiyasi  yo‘q, 
qorachiqlar  nuqtadek,  ko‘z  olmalari  harakati  yo‘q,  desere-
bratsion holat, tomir gipotoniyasi rivojlanib borishi bilan stvol 
va spinal markazlar tormozlanishi kelib chiqadi.
 
3  daraja  chuqur  koma  –  turli  qo‘zg‘atuvchilarga  javob 
reaksiyasi  yo‘q,  ko‘z  olmalari  qotib  qolgan  yoki  suzish 
harakatlarini qiladi, qorachiqlar kengaygan, qorachiq reflekslari 
yo‘q,  mushaklarning  to‘liq  atoniyasi,  nafas  va  qon  aylanishi 
buzilishi.
 
4 daraja terminal koma – orqa miya funksiyasining buzilishi, 
bolaga sun’iy nafas orqali va inotrop quvvatlash bilan yordam 
beriladi.
 
Koma rivojlanishida hammadan oldin nafas va qon aylanish 
tizimi holatiga baho beriladi: (tabiiyki nafas va yurak qon tomir 
yetishmovchiligida  shu  a’zolarga  yordam  berish  bilan  boshla-
nadi).
 
Koma  og‘irligini  obyektiv  baholashda  Glazgo  shkalasidan 
foydalaniladi.
 
Аsоsiy zararlovchi omillarga bog‘liq holda ajratiladi:
 
1.  Metabolik  komalar:  ichki  a’zolar  kasalliklarida  diabetik, 
gipoglikemik, xlorpenitik, jigar, uremik.
 
2.  Nevrologik  komalar:  apopleksik,  travmatik,  elektrotrav-
mada termik, epileptik
 
3. Infeksion nevrologik komalar: meningitda va ensefalitda.
 
4. Diabetik komalar.
 
Qandli  diabet  bilan  og‘rigan  bolalarda  ko‘pincha  giperg-
likemik va gipoglikemik komalar uchraydi.
 
Patogenezi  asosida  giperketonemiya  va  ketonuriya  bilan 
giperglikemiya yotadi, natijada suv-tuz almashinuvining kuchli 
buzilishi  va  kislota-ishqor  balansining  asidoz tomonga  suljishi 
kelib chiqadi.