M. F. Ziyayeva, O. Z. Rizayeva

Profilaktikasi.  Yurak  tug‘ma  nuqsonlarining  oldini  olish 
asosiy  choralari  qarindosh-urug‘lar  orasidagi  nikohlarga  yo‘l 
qo‘ymaslik, 
homilador 
ayollarni 
imkoniyati 
boricha 
homiladorlikning  dastlabki  6  oy  davomida  turli  xil  kasalliklar 
(ayniqsa virusli infeksiyalar), jismoniy va ruhiy zo‘riqishlardan 
asrash kabilarni o‘z ichiga oladi.
 
 
Revmatizm
 
 
Revmatizm  –  infeksion-allergik  kasallik  bo‘lib,  qo‘zg‘atuv-
chisi A guruhga kiruvchi 
в-gemolitik streptokokk hisoblanadi.
 
Halqum  bodomcha  bezlari,  tishlar  alveolalarining  shilliq 
pardasi,  yuqori  jag‘  bo‘shliqlari  infeksiya  kiradigan  darvoza 
vazifasini o‘taydi.
 
Bolaning  tez-tez  shamollashi,  organizmdagi  surunkali 
infeksiya  o‘choqlari  (surunkali  tonzillit,  gaymorit,  surunkali 
otit, karioz tishlar va boshqalar)ning borligi ham kasallik kelib 
chiqishida asosiy o‘rin egallaydi. Bolaning surunkali sovqotishi, 
nam  sharoitlarda  ko‘proq  bo‘lishi  kasallik  kelib  chiqishiga 
zamin yaratuvchi omil hisoblanadi.
 
Revmatizm  bilan  aksari  6  yoshdan  15  yoshgacha  bo‘lgan 
bolalar kasallanadi va kasallik biriktiruvchi to‘qimaning tizimli 
zararlanishi 
hamda 
asosan 
yurak 
va 
bo‘g‘imlarning 
shikastlanishi bilan xarakterlanadi.
 
Klinikasi.  Kasallikning  A.I.Nesterov  klassifikatsiyasi  (1964- 
yil)  bo‘yicha  faol  (I,  II,  III  darajali)  va  nofaol  bosqichlari 

---

 
160 
farqlanadi. A’zo va tizimlarning zararlanishi bo‘yicha esa yurak 
va  boshqa  tizim  hamda  a’zolarning  zararlanishi  kabi  kliniko-
anatomik turlari ajratiladi. Revmatizm o‘tkir (2 oygacha), yarim 
o‘tkir  (2  oydan  4  oygacha),  cho‘ziluvchan  (4  oydan  ortiq), 
tinmay qaytalanib turadigan va yashirin (latent) tarzda kechishi 
mumkin.
 
Kasallikning klinik belgilari uning kechishiga bog‘liq bo‘lib, 
juda  xilma-xil  namoyon  bo‘ladi.  O‘tkir  boshlangan  revma-
tizmda  bolaning  tana  harorati  ko‘tariladi,  bola  lanj,  holsiz  va 
kamharakat  bo‘lib  qoladi.  Aksariyat  bolalar  biron  xil  strep-
tokokkli  kasallikni  (angina,  surunkali  tonzillit,  otit  va 
boshqalar) boshlaridan kechirgandan 2-3 hafta o‘tgach, yurak 
sohalari  va  bo‘g‘imlarida  og‘riq  paydo  bo‘lganidan  shikoyat 
qiladilar.
 
Bolaning  og‘rigan  bo‘g‘imlari  qizaradi,  shishib  chiqadi, 
harakat  cheklana  boshlaydi.  Bo‘g‘imlarning  zararlanishi  sim-
metrik, og‘riqlar esa bo‘g‘imdan-bo‘g‘imga ko‘chib yuruvchan 
xarakterda bo‘ladi.
 
Lekin  revmatizmda  bo‘g‘imlar  zararlanishi  ko‘rinmagan 
holda  yurak  devorlarining  zararlanishi,  ayniqsa  muskul  qava-
tining  zararlanish  belgilari  kuzatilishi  mumkin.  Bunda  bola 
yurak  sohasidagi  noxush  sezgilardan,  og‘riq,  ortiqcha  char-
chash,  bosh  og‘rig‘i,  ishtaha  pasayishi,  uyquning  behalovat-
ligidan  shikoyat  qiladi.  Bolada  badan  terisining  rangparligi, 
hansirab turish, taxikardiya, yurak chegaralarining kengayishi, 
yurak  tonlarining  bo‘g‘iqligi,  yurakda  sistolik  shovqin  borligi, 
yurak ritmining buzilishi, arterial bosimning pasayishi va tana 
haroratining  subfebril  darajalargacha  ko‘tarilishi  kabi  obyektiv 
belgilar  paydo  bo‘ladi.  Revmatik  sinamalar  musbat  natija 
beradi.
 
Revmatizmda  yurak  devorining  ichki  endokard  qavatining 
zararlanishi  aksariyat  hollarda  og‘ir  kechadi  va  ikki  xil  natija 
bilan yakunlanishi kuzatiladi: yo yurakning orttirilgan nuqsoni 
paydo bo‘ladi, yoki bola tuzalib hech qanday asorat qolmaydi.
 
Bolalik  davridagi  revmatizmda  asab  tizimining  xoreya 
ko‘rinishida  zararlanishi  xarakterli  bo‘lib,  xoreya  5-19  yoshli 
bolalarda va aksari qizlarda hammadan ko‘proq kuzatiladi.
 
Tipik  hollarda  kasallik  asta-sekin  avj  oladi,  uyg‘unlash-
magan, poyma-poy harakatlar (giperkinezlar), aftni burishtirish 

---

 
161 
harakatlari paydo bo‘ladi, yurish, nutq o‘zgarib qoladi, psixika 
ayniydi  (tajanglik,  yig‘loqilik,  negativizm),  muskullar  tonusi 
keskin  susayib  ketadi.  Bu  o‘zgarishlarni  aksariyat  hollarda 
bog‘cha  tarbiyachilari  va  maktab  o‘qituvchilari  payqab 
qolishadi.  Bu  kabi  asosiy  simptomlar  asta-sekin  kuchayib 
boradi, bu alomatlar yurak-qon tomirlar tizimidagi miokardit, 
goho  endomiokardit  ko‘rinishidagi  o‘zgarishlar  bilan  birga 
kuzatiladi.
 
Kichik xoreya odatda 2-3 oy, ba’zan 6-12 oygacha cho‘zilib, 
to‘lqinsimon kechadi, giperkinezlar susayib qoladigan va tag‘in 
kuchayib ketadigan davrlar almashinib turadi.
 
Revmatizmning yurakdan tashqarida bo‘lib, birmuncha kam 
uchraydigan  ko‘rinishlariga  plevrit,  pnevmoniya,  peritonit, 
buyrak  va  jigarning  zararlanishlarini  misol  qilish  mumkin. 
Gemorragik  sindrom  ko‘rinishi  sifatidagi  burundan  ba’zan 
takror-takror qon kelib turishi hozir revmatizm bilan og‘rigan 
bolalarda birmuncha ko‘p kuzatilmoqda.
 
Revmatizmning nofaol fazasi bir necha oydan to bir necha 
yilgacha cho‘zilishi mumkin.
 
Asoratlari.  Revmatizm  kasalligi  vaqtida  aniqlanmasa  va 
to‘g‘ri  davolanmasa  yurakda  turli  orttirilgan  nuqsonlar  kelib 
chiqishi, bo‘g‘imlarda deformatsiyalar p
аydо bo‘lishi mumkin.
 
Oqibati. Bolalikdagi revmatizm vaqtida aniqlanib, kompleks 
davo 
choralari 
o‘tkazilganda 
deyarli 
sog‘ayish 
bilan 
yakunlanadi. Faqatgina yurak endokard qavatining zararlanishi 
birmuncha xatarli oqibatlarga olib kelishi mumkin.