|
–
ўқув
йили ярмида ѐки йил охирида амалга
оширилади.
Текшириладиган саволларнинг сони ва хусусияти бўйича текширув
индивидуал, фронтал ва комбинациялашган
(масалан, бир талабани оғзаки
жавоб бериши, бошқалар ѐзма жавоб бериши) бўлиши мумкин.
10.2. Ўқитиш натижалари назоратида тестнинг ўрни
Назорат
–
доимй
текшириш ѐки назорат мақсадидаги текширув. Таълим
олувчиларни билим, кўникма, малакаларини (БМК) аниқлаш,ўлчаш ва
баҳолашни англатади; таълим берувчини таълим олувчилар билан қайтар
алоқасини, улар томонидан ўқув материалини ўзлаштириш даражаси
тўғрисидаги ҳаққоний маълумотни олиш, шунингдек камчилик ва оралиқларни
аниқлашни таъминлайди.
Бир қанча назорат турлари бўлган тест назоратини кўриб чиқамиз. Тест
топшириқларини тузиш таълим натижаларини ифодалаш билан ўзаро
боғлиқликда олиб борилади.Тест топшириқлар сони унга ажратилган назорат
тури ва вақтга боғлиқ бўлади.
Назорат тури:
Жорий
Оралиқ
Якуний
Ўтказиш вақти (дақиқа)
:
10-15
30-40
1- 1,5 соатгача
Топшириқлар сони:
10-15
25-30
50 ва ундан кўп
Тест (инглизча–синаш) – бу бирор-бир фаолиятни бажариш учун маълум
даражадаги билимни эгаллашга қаратилган топшириқлардир. Тестнинг тўғри
бажарилганлигини ўлчаш ва баҳолаш мақсадида ҳар бир тестга эксперт методи
ѐрдамида эталон ишлаб чиқилади. Ўз эталонига эга бўлмаган ҳар қандай тест,
одатдагидек, бажарилиш сифати ҳақида субъектив мулоҳаза юритиш эвазига
хулоса чиқарувчи назорат топшириғига айланиб қолади.
Тест назоратлари ва унинг афзалликлари:
етарли тарзда тузилган педагогик тест натижалари назорат ўтказаѐтган
шахсга боғлиқ бўлмаган холис педагогик ўлчов қуроли ҳисобланади;
тест ўқув мавзуларининг барча асосий мазмунини қамраб олиши
мумкин, ўқитиш натижаларини тест усулида ўлчаш барча текширилувчиларга
баравар қўлланадиган олдиндан ишлаб чиқилган мезон асосида аниқ ва
ишончли баҳо беради;
127
тест назорати технологиялашувчан бўлиб, у нисбатан қисқа вақт
ичида маълум ўқув мавзулари ўзлаштирилишининг тўла назоратини кам куч ва
воситалар сарфлаган ҳолда ўтказиш имконини беради.
тест назорати компьютерлар ѐрдамида осон автоматлаштирилади. Бу
педагогик тест ўтказишнинг асосий афзалликларидан биридир.
Тўғри ташкил қилинганда педагогик тест талабалар билимларини холис
баҳолаш самарасини беради, чунки бу баҳо уни қўяѐтган одамга боғлиқ
бўлмайди. У барча текширилувчиларга бир хил қўлланадиган қилиб тузилган
мезон бўйича тўғри ечилган тест топшириқлари фоизи асосида аниқланади.
Шунинг учун педагогик тест тўла асос билан ўқитиш натижаларини аниқ ва
ишончли баҳолашга имкон берадиган педагогик ўлчов қуроли деб аталади.
Аммо бундай баҳолаш жараѐни фақат илмий талабларга риоя қилинган ҳолда
тузилган, текширилувчан ва меъѐрига етказилган сифатли тест воситасидагина
амалга оширилиши мумкин.
Таълим жараѐнида билим, иқтидор ва кўникмалар шаклланганлигини
назорат қилиш муҳим ўрин эгаллайди. Ўтказилган тажрибаларга ва ўқув
адабиѐтларида изоҳланган илғор услубларга асосланиб назоратнинг мезони ва
бажарадиган функцияларини қуйидагича белгилаш мумкин:
1.Назоратнинг диагностик функцияси. Назорат натижасида билим,
иқтидор ва кўникмаларнинг шаклланганлик даражаси аниқланади.
2.Назоратнинг
талабаларда билим олишга иштиѐқини ўстириш
функцияси. Назорат натижасида талабаларда ўз билим, иқтидор ва
кўникмаларини янада такомиллаштириш эҳтиѐжи уйғонади.
3.Назорат
жараѐнида
талабаларнинг
шахсий
хусиятлари
шакллантирилади ва энг асосийси ривожлантирилади. Ривожланиш ўқув
фаолияти орқали, яъни нутқ орқали амалга оширилади.
4.Назорат жараѐнида талабалар ўз билимларини мустаҳкамлайди. Ўқув
материали янада чуқур ўзлаштирилади, ҳодисалар ўртасида янги боғланишлар
ўрнатилади, шу билан ақлий фаолият янада такомиллашади.
5.Назоратнинг тарбиявий функцияси. Назорат жараѐнида талабаларнинг
психологик ижобий хислатлари шаклланиб бормоғи лозим.
6.Назоратни
баҳолаш функцияси. Назорат натижасида сифат
ўзгаришларининг меъѐри аниқланади.
7.Назорат – кўп қиррали мураккаб жараѐн. Назорат талабаларда доимо
жонли қизиқиш, куюниш, аянч, хурсандчилик ҳисларини уйғотиб, ақлий
фаолиятни фаоллаштиради. Юқорида кырсатилган функциялар бир-бирига
узвий боғланган ҳолда юз беради.
Тўғри ташкил қилинган ўзини ўзи назорат ўқув материалини
ўзлаштиришга ижодий ва танқидий ѐндашиш имконини беради. Бу айниқса
янги предмет ўрганилаѐтганида талабаларнинг бундан олдинги ўқув
предметларида ўзлаштирилган билимларга эга бўлишлигида кўринади.
Талабалар мустақил ишлаб етишмайдиган билимларини тўлдириб борса яхши,
аммо ўзини ўзи назорат қила олмайдиган талабаларнинг янги мавзуни
ўзлаштириш жараѐни мураккаб кечади. Шунинг учун ҳам олий ўқув юртларида
ишлайдиган педагоглар янги предмет ва янги мавзуни бошлашдан олдин
128
талабаларнинг янги дастурни ўзлаштиришга тайѐрлик даражасини аниқлаш
мақсадида дастлабки назоратни амалга оширишлари зарур бўлади.Мазмун
бўйича
тест
топшириқлари
режалаштирилаѐтган
ўқув
материалини
ўзлаштириш даражасига мос келиши зарур. Б.Л. Фарберман томонидан тавсия
этилган бир қатор мисолларда тушунтирамиз.
Do'stlaringiz bilan baham: |
