М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

N
G - N - x
<1012)
yoki
- у „ А - Н )В 2 - N B - G N x =
0 
(10.13)
bunda 
Rch -
gruntning chetki hisoblash qarshiligi.
(10.13) ifoda b o 'y ic h a
Rch
ning m iqdori m arkaziy yuk ta ’siridagi poydevorlarga 
Ro
ning qiym atidan 20% ortiq b o ’ladi.
(10.13) ifoda tasm asim on poydevorlar uchun quyidagi k o ’rinishni oladi:
-
ухН )В 2 - NB - G ■
 N ■
 x = 0
(10.14)
shuningdek, kvadrat shaklidagi poydevorlar uchun
(10Д сЛ -
ухП )В 2 - N B - G N - x = 0
(10.15)
Ushbu qiymatlarni hisobga olgan holda (10.9) ifodani quyidagi ko'rinishda
yozish mumkin:
10.5 K atta m iq d orli yotiq y u k ta ’ siridagi po yd evo rlam i 
hisoblash
M arkaziy va nom arkaziy yuk ta ’siridagi poydevorlarning tag yuzasi 
o ’lcham larini aniqlashga oid yuqoridagi ifodalar barcha turdagi sayoz poydevorlar 
uchun ham q o 'llan ilish i m um kin.
Shu bilan birga katta m iqdorli yotiq kuch ostida b o ’lgan 
poydevorlam i 
hisoblashda ulam ing alohida o 'z ig a xos xususiyatlarini nazarda tutm oq lozim.
M azkur poydevorlar turiga doim iy, yoki vaqtincha yuqori qiym atli yotiq yuk 
ta ’siridagi inshootlar poydevorlam i kiritish mum kin.
O g 'irlik m arkazi yuqorida joylashgan va yotik kuch (sham ol kuchi) ta ’siridagi 
inshootlar poydevorining 
tag yuzasi aniqlangandan so 'n g , ulam i ag'darilishga 
tu rg 'u n lig i tekshiriladi. A yrim turdagi (tirgovich devorlar, k o 'p rik lam in g chetki 
tayanchlari, suv om borlari va h.) inshootlar esa yotiq holatdagi grunt bosimi 
ta ’sirida b o 'lg an lig i bois ulam ing poydevori 
siljishga nisbatan turg'unligi 
tekshiriladi.
145

---

M isol uchun 10.3-rasm da k o 'rsatilg an tirgovich 
devor 
turg'unligini 
qarab 
chiqam iz. 
M a’lumki, 
bunday holatda, siljituvchi kuch tirgovich devor 
tirkab turgan gruntning yotiq bosim idan hosil b o 'lib, 
uning teng ta ’sir etuvchisi 
Egr
ga teng.
B u holda siljishga qarshi kuch sifatida tirgovich 
devom ing o g 'irlig i, gruntning tik bosim i v a b. hizm at 
qiladi. 
Bunday 
sharoitda 
tirgovich 
devom ing 
tu rg 'u n lik sharti quyidagicha aniqlanadi:
N f > E „ ,
(10.16)
bunda/ - gruntning ishqalanish koeffitsiyenti.
O datda, inshootning siljishga qarshi turg 'u n lig in i tekshirishda turg'unlik 
koeffitsiyentidan foydalaniladi: