М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

tekis siljish
deb yurililadi, aks holda 
notekis siljish 
yuz beradi.
Zam in cho'kishi g'ovaklardagi ortiqcha suvning sizib chiqishi natijasida yuz 
beruvchi gruntning zichlashuvi bilan b o g 'liq . Shuning uchun ham yuqori qiym atli 
sizish koeffitsiyentiga ega b o 'lg an qum larda c h o 'k ish tez tugab, sizish koeffitsiyenti 
kam b o 'lg an loylarda esa uzoq vaqt davom etadi. G runtning butunlay zichlashuviga 
m os keluvchi ch o 'k ish
tugal cho 'kish
deb yurililadi.
C h o 'k ish holati poydevordan tushayotgan yuk (
N)
zam in gruntlarining sof 
og'irlig id an yuzaga keluvchi bosim ni (tabiiy bosim ni) (
q
= 
/• h)
yengib o 'tgandan 
so 'n g yuzaga kelishi m um kin. Shuning uchun ch o 'k ish n i hisoblashda, asosan, 
qo'shim cha bosim qiym ati bilan ish yuritiladi.
Agar Tuning m iqdori 
q
ra teng yoki undan kam b o 'lsa, ch o 'k ish yuz bcrm aydi 
deb hisoblanadi, chunki m azkur holatda grunt tabiiy bosim ta ’sirida yetarlicha 
zichlashgan b o 'lad i. Shuningdek, qoya gruntlari ham am alda uchraydigan yuklar 
ta ’sirida cho 'k m ay d i deb hisoblanadi.
Bir jin sli tekis zichlashgan gruntlam ing c h o 'k ish i ham m a vaqt bir tekisda yuz 
berishi kuzatiladi. Lekin bunday holallar lurm ushda kam uchraydi, k o 'p in ch a turli 
jinsli gruntlam ing notekis zichlashuviga duch kelinadi.
G runtlardagi ch o 'k ish lar asosan, ikki qism dan iborat b o 'lad i: 
elastik
va 
qoldiqli.
Elastik holatdagi ch o 'k ish am alda kichik m iqdom i tashkil etib, bosim bilan 
chiziqli b o g'lanishda b o 'lad i. C h o 'kishning qoldiqli qism i esa ham m a vaqt um um iy 
m iqdom ing asosiy b o 'lag in i tashkil etib, yukning qiym ati k o 'payishi bilan notekis 
shaklda ortib boradi. G runtlarga oid notekis ch o 'k ish lam i 
hisoblash m urakkab 
m asala. Shuning uchun ham ch o 'k ish m iqdorini hisoblashda eng oddiy usuldan, y a ’ni 
deform atsiya 
bilan bosim orasidagi chiziqli b o g 'lan ish nazariyasidan shartli 
ravishda foydalaniladi.
C ho'kishni hisoblashda gruntlam ing 
asosiy fizik ko'rsatkichlari sifatida 
um um iy deform atsiya m iqdori