М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

ў * -
r Grunt ilcfetidiifvl 
rratfjolda
Kichik aUjtab maydoni
9
—
GninlBS tfqih
IU bjsqldl 
T>e '
Sii|ib iKj^iIja |nim
Grunnlnji riqllU diigirvl
A.
4 -rasm . In sh o a t z a m in id a y u z b e ru v c h i d e fo rm a tsiy a turlari.
Bu maydonchalarda zamin gruntlarining sitib chiqarilishiga oid 
ayrim 
ko'rinishlar namoyon bo'la boshlaydi (4.4-pacm, b). Bunda zo'riqishning urinma 
tashkil eiuvchisi sezilarli darajada ortishi va ba’zan uning tik yo'nalish qiymatiga 
teng bo'lishi mumkin. Grunt shakl o'zgarishining bunday siljish holatini har qanday 
inshoot uchun ham yo'l qo'yib bo'lmaydi.
Zaminda bunday holatni yuzaga keltiruvchi bosim yuqori qiymatli yuk deb 
atalib 
(pj .p„),
gruntning ishlash jarayoni esa 
g r u n t m и s t a h k a m l i g i n i n g
b и z i I i sh b о s q i ch i
deb nomlanuvchi II bosqichga mos keladi.
46

---

Yuk 
miqdorining 
keyingi 
ortishi 
yuqoridagi 
holatni 
rivojlantirib, 
keskinlashtirib yuboradi va 
p} 
= 
p4
 
ga yetganda, z a m i n t u r g ' u n l i g i n i n g
u m u m i y b u z i l i s h bosqichi deb nomlanuvchi III-bosqich yuzaga keladi. Bu 
bosqich poydevor zaminiaagi gruntni sitib chiqarilishi bilan kechadi. Zaminni 
bunday holatga olib keluvchi yuk chegaraviy yuk 
(p„
) deb yuritiladi (4.3 va 4.4- 
rasmlar). 
0
‘z-o‘zidan ma’lumki, bu bosqichda zo'riqishning urinma lashkil etuvchisi 
( r ) uning tik tashkil etuvchisi (O’ ) miqdoridan yuqori bo'ladi. Shuning uchun ham 
yukning chegaraviy miqdori 
(p4
) bilan bog'liq bo'lgan bunday holat hamma vaqt 
inshootning halokatga olib kelishi bois, har qanday sharoitda ham uni yuzaga 
kelishiga y o 'l qo'yib bo'lmaydi (4.5-rasm). Mazkur holatlar zamin sharoitini 
baholashda ikki masalani ko'ndalang qilib qo'yadi:
1
) zamin turg'unligini buzilishga olib keluvchi chegaraviy yuk