M. Dáwletov, e. Dáwenov, D. SeyDUllAevA

mınaw,  bul,  ol  almasıqları  siltew  almasıǵı  mánisinde 
keledi.  Eger  de  bul  sózlerdiń  arası  ádettegiden  sozılıńqı 
http://eduportal.uz

---

27
intonaciya  menen  aytılsa,  onda  olar  gáplik  belgige  iye 
boladı.  Bul  jaǵdayda  almasıqlar  atlıq  mánisine  jaqın-
lasadı:  Mınaw — inim.  Bul — kitapxana.  ol —  sawınshı.
32-shınıǵıw.  Berilgen  gáplerdegi  sózlerdiń  qanday  grammatika-
lıq  qurallar  arqalı  baylanısıp  kelgenin  hám  sol  baylanısıp  turǵan 
sózlerdiń  qaysı  sóz  shaqabı  ekenin  túsindiriń.
1. Mádiyar  menen  Tolıbaydıń  jayınıń  arasın  «Tawbay 
jap»  bólip  tur.  2. Háwliniń  kún  batar  arqa  múyeshine 
keldi  de,  paqsanı  kóz  benen  shenew  ushın  aspanǵa  qaray 
bergeni,  bir  juldız  sızılıp  ótti.  3. Aqsaqal  awılına  tóte  jol 
menen  ketti.  4. Ol  Qudaybergen  hańqalı  atın  tepsindi. 
5. Búgin  jetiw  ushın  bir-eki  jal  jiydelikten,  jánáwitliklerden 
ótiw  kerek  edi.  6.  Aqsaqal  atasınıń  aldına  Dániyar  juwırıp 
shıqtı.  7. Qunnazar  «balaǵa  bir  nárse  bereyinshi»  dep,  ári-
beri  qaltasın  qarap  edi,  ishinen  bir-eki  qaq  erik  shıqtı. 
8. Birewin  Aqjarqınǵa,  birewin  Dániyarǵa  uslattı.  (Sh.S.)
33-shınıǵıw.  Berilgen  sóz  dizbeklerin  tómendegi  úlgi  boyınsha 
kóshirip  jazıń.  Sózlerdi  baylanıstırıwshı  grammatikalıq  qurallardıń 
astın  sızıń.
Jazǵı  kún,  awıldıń  kórinisi,  awılǵa  bardım,  jaydı  sıba-
dıq,  mektepten  shıqtım,  awılda  jasayman,  awıl  haqqında 
oylandım,  keń  jaylaw,  awıldıń  sulıw  kórinisi,  Araldıń  suwı, 
kóldiń  balıǵı,  kólge  qaray  ketti,  awılǵa  kún  sayın  qatnadım, 
biyik  taw,  kóp  qabatlı  jay,  inim  ushın  aldım,  mınaw 
Xojakól,  anaw  Qarataw,  qaynaǵan  suw,  jawın-shashınlı  kún, 
jańa  qonıs,  mekteptiń  baǵı,  jaqsı  oqıydı,  qálem  menen 
jazdı,  bes  dápter,  suwıq  kún.
Ú l g i :
1. Qosımtalar  arqalı:  awılda  jasaydı, ...
2. Kómekshi  sózler  arqalı:  dáryaǵa  qaray  ketti, ...
3. Orın  tártip  arqalı:  ashıq  hawa, ...
4.  Intonaciya  arqalı:  mınaw  kitabım, ...
http://eduportal.uz

---

28
34-shınıǵıw.  Gáplerdi  oqıń.  Qosımtalı  hám  qosımtasız,  orın 
tártibi  arqalı  baylanısqan  sózlerdi  tawıp,  aytıp  beriń.
1. Bizler  kempir  apam  ekewimiz  jasap  atırmız.  2. Kempir 
apam  tez-tez  oylanıp  qaladı.  3. Usı  waqıtlar  ishinde  úyde 
birqansha  jańalıqlar  boldı:  sıyır  tuwdı,  al  shaqlı  qara  qoy  egiz 
qozı  tuwdı,  qozılarınıń  birewi — qara,  ekinshisi — aq.  4. Suwıq 
kúnleri  qozılardı  úyge  kirgizemiz.  5. Olardıń  ele  aqılı  joq, 
hesh  nársege  túsinbeydi.  Qozılar  órli-ǵurlı  juwıradı.  6. Kem-
pir  apam  toqıp  atırǵan  zatın  toqtatıp,  kóz  áyneginiń  astınan 
qozılarǵa  qaraydı  hám  maǵan  olardı  kózi  menen  qızıq  etip 
kórsetedi.  7. Bir  shuwmaq  jún  onıń  dizesinen  edenge  jılısıp 
tústi.  8. Kempir  apam  frontta  júrgen  birewge  qolǵap  toqıp 
atır.  (M.K.)
35-shınıǵıw.  Sózlerdi  baylanıstırıwshı  qurallardıń  (qosımtalı, 
kómekshi  sózli  hám  orın  tártibi  arqalı  baylanısıwınıń)  hárbir 
túrine  yadtan  eki  gápten  gáp  dúzip  jazıń.