M. Dáwletov, e. Dáwenov, D. SeyDUllAevA

mexànizàtor,  mártlik  iste  jàwlàn  ur.  («E.Q.»)  Sózge 
túsinbey,  Jelgeldi  à
ǵà,  kúlseń  kúle  ber.  (Ó.X.) 
Qàràtpà  àǵzàlàrdıń  irkilis  belgisi  orın  tártip  hám 
intonàciyàsınà  qàrày  tómendegishe  qoyılàdı:
1. Qàràtpàlàr  xàbàr  gáplerde  pás  intonàciyà  menen 
àytılàdı.  Qàràtpàdàn  keyingi  pàuzà  qısqà  bolàdı.  Bun-
dày  jàǵdàydà  qàràtpà  àǵzàdàn  keyin  útir  qoyılàdı. 
Mısàlı:  Bàlàlàrım,  men  bul  minberde  bunnàn  jigirmà 
jıl  ilgeri  bir  sóylegen  edim.  (T.Q.)
2. Qàràtpà  àǵzà  soràw  gáplerdiń  quràmındà  kel-
gende,  biràz  kóterińki  dàwıs  penen  àytılàdı,  qàràtpàdàn 
keyingi  pàuzà  sozıńqılàw  bolàdı:  Mısalı:  Bàlàm,  ótken 
àqshàm  qàydà  boldıń?  (K.S.)
3. Kúshli  emocionàl-ekspressivlik  mánige  iye  bolǵàn 
úndew  hám  buyrıq  gáplerde  qàràtpà  àǵzàlàr  kúshli 
intonàciyà  menen  àytılàdı.  Mısàlı:  Allàyàr,  qàyt  key-
nińe!  (T.Q.) — apà,  tilińdi  tàrt,  endi  jetti.  (G.I.)
Qàràtpà  àǵzàlàr  bàrlıq  jàǵdàydà  gáp  ishinde  útir 
àrqàlı  bólinip  jàzılàdı.  Olàr  gáptiń  bàsındà  kelse  key-
ninen,  ortàdà  kelse  eki  jàǵınàn,  keyninde  kelse  àldınàn   
http://eduportal.uz

---

110
útir  qoyılàdı:  Mısalı:  Subàn,  sen  qàlày  dep  oylàysàń, 
bizler  bàxıtlı  bolàrmekenbiz,  yà? — dedim.  (Sh.A.)  Óziń 
bileseń,  eseke,  qosıq  penen  sàzdı  olàr  màqul  kórmeydi. 
(K.S.)  Bul  àytqànıń  bolmàs,  otàǵàsı.  (Ó.X.)