M. Behbudiy nomidagi Samarqand viloyat pedagog kadrlarni qayta

2.3. Takrorlanuvchi jarayonlarni algoritmlash. 
Shunday hisoblash jarayonlari mavjud bo‘ladiki, bunda uning ayrim 
bo‘laklarini bir necha marta takroran hisoblashga to‘g‘ri keladi. Bunday jarayon-
lar takrorlanuvchi yoki siklik jarayonlar deyiladi va ular uchun algoritmlar tuzishda 
takrorlanuvchi algoritmlardan foydalaniladi. Siklik jarayonlar sikl parametri va 
sikl tanasidan iborat bo‘ladi. 

---

Hisoblash jarayonining ko‘p marta takrorlanadigan qismi ichki 
sikl tanasi 
deb yuritiladi. Sikl tanasi bir necha marta takroran bajariluvchi amallar ketma-
ketligidan iborat bo‘ladi. Siklli jarayonlarni algoritmlashda bitta yoki bir nechta 
parametrlar qatnashadi. Ularning qiymatlarini bir vaqtda o‘zgarishida sikl tanasi 
ichidagi amallar ketma-ketligi ko‘p marotaba takrorlanadi.
Masalaning qo‘yilishiga qarab siklik jarayonlar
takrorlanish soni
ma’lum 
bo’lgan
va 
takrorlanish soni noma’lum 
bo‘lgan sikllarga bo‘linadi. 
Takrorlanuvchi algoritmlar 2 xil ko‘rinishda ifodalanishi mumkin. 
Sikl - gacha
takrorlanuvchi algoritm quyidagi ko‘rinishga ega:
yo‘q 
sikl tanasi shart 
ha
a) sikl - gacha ;
 
Bu ko‘rinishdagi algoritmda avval sikl tanasi bajarilib, so‘ngra parametr-
ning qiymati, ya‘ni sikldan chiqish sharti tekshiriladi Bu yerda sikl tanasi 
qo‘yilgan shart bajarilib turguncha takrorlanaveradi.
 
Sikl - hozircha
takrorlanuvchi algoritm quyidagi ko‘rinishga ega: 
yo‘q 
ha 
shart sikl tanasi 
b) sikl - hozircha
.
Bu ko‘rinishdagi algoritmlarda avval shart tekshiriladi, so‘ngra agar shart 
qanoatlantirsa, sikl tanasi bajariladi, aks holda hisoblash to‘xtatiladi
. 
Aniq berilgan son asosida sikllarni tashkil qilishda sikl parametrining 
boshlang‘ich va oxirigi qiymatlari, uning har bir takrorlanishidagi sikl 
parametrining o‘zgarish qonunlari, siklrning takrorlanish sonlari ko‘rsatilishi kerak 
bo‘ladi.
Sikl tanasidagi birlamchi ma‘lumotlar doimiy kattalik, oddiy o‘zgaruvchan, 
indeksli o‘zgaruvchan ko‘rinishlarida bo‘lishi mumkin. 

---

1-misol
. 








1 0
1
2
100
1
...
9
1
4
1
1
1
i
i
S
yig‘inini hisoblash algoritmini tuzing. 
Yechish:
Bu yerda sikl parametrlarning barcha qiymatlari ma‘lum. 
Yig‘indini takroroy qiymatini hosil qilish uchun uning boshlang‘ich qiymati 
sifatida S=0 olinadi. Sikl parametri 
i
bo‘lib u 
1
dan 
10
gacha qiymatlarni qabul 
qiladi. Uning har bir qiymatida 
1/i
2
 
ifoda takroran
 S=S+ 1/i
2
 
hisoblanadi
.