М. А.Ҳамроев она тилидан маърузалар



Download 1,58 Mb.
bet127/149
Sana23.02.2022
Hajmi1,58 Mb.
#143462
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   149
Bog'liq
2 5249198115935750579

3-§. Ўзлаштирма гап

Ўзгаларнинг шакли ўзгартирилиб, мазмуни ифодаланган гапи ўзлаштирма гап дейилади. Ўзлаштирма гап кўчирма гапга айлантирилиши мумкин бўлган гапдир: Қурбон ота эртага келишини айтди (ўзл. гап) – Қурбон ота деди: “Мен эртага келаман”(кўч. гап).


Сўроқ, буйруқ мазмунини ифодалаган кўчирма гаплар ўзлаштирма гапга айлантирилганда, дарак гап шаклида баён қилинади.

Кўчирма гап

ўзлаштирма гап

- Бу қандай бино, нимага мўлжаллайсиз? - деди Ўктам.

Ўктам бу қандай бино эканлигини, унинг нимага мўлжалланишини сўради

Ундалма, кириш сўз қатнашган кўчирма гаплар ўзлаштирма гапга айлантирилганда, кириш сўзлар тушиб қолади, ундалма воситали тўлдирувчига айлантирилади, 1-, 2-шахс­ларни кўрсатувчи сўзлар 3-шахсга айлантирилади:



Кўчирма гап

Ўзлаштирма гап

- Хўш, Канизакхон, қандай янгиликлар бор? - сўради Ўктам.
- Мен кетдим, - деди укаси.

Ўктам Канизакхондан қандай янгиликлар борлигини сўради.
Укаси ўзининг кетаётганини айтди.

Ўзлаштирма гапнинг кесими айтмоқ, гапирмоқ, буюрмоқ, сўрамоқ, ундамоқ (демоқ феълидан ташқари) сўзлари билан ифодаланади.


4-§. Кўчирма ва унда ишлатиладиган тиниш белгилари

Бирор матндан кўчирилган гаплар кўчирма дейилади. Кўчирма икки хил бўлади:


1. Муаллиф гапи билан бирга қўлланган кўчирма: Алишер Навоий илм олишга даъват қилиб: "Олим бўлсанг, олам сеники", - деган эди .
2. Муаллиф гаписиз қўлланган кўчирма:
Коинот гултожи инсондир азал,
Ундадир энг олий тафаккур, амал.
У ҳатто тубанлик ичра ҳам танҳо,
Ё фалак, ижодинг бунча мукаммал.
А.Орипов
Муаллиф гапи билан қўлланган кўчирма баён қилинаётган фикрни асослаш, тасдиқлаш ёки инкор этиш учун келтирилади. Шеърий парчалар кўчирма тарзида келтирилса, қўштирноққа олинмайди. Кўчирма муаллиф гаписиз қўлланса ҳам, қўштирноққа олинмайди. Бу тарздаги кўчирмалар эпиграф тарзида қўлланади ва қўштирноққа олинмайди.



Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish