M. A1imardonov Toshkent Davlat iqtisodiyot universiteti “Moliya va soliqlar kafedrasi professori, I f. d B. Hamdamov

18	Akademiklitsey (o‘qishmuddati 3 yil)	Kasb-hunarkolleji (o‘qishmuddati 3 yil)
O“rtamaxsus, kasb- hunarta“limi
			17
	16
15	Umumiyo“rtamaktab (o‘qishmuddati 5 yil)		Umumiyo“rtata“lim
14
13
12
11
10	Boshlang‘ichmaktab (o‘qishmuddati 4 yil)
9
8
7
6	II bosqich		Maktabgachata lim
5
4
3	I bosqich
2

2. 
   rasm. O‘zbekiston Respublikasida uzluksiz ta'lim bosqichlari
   

oliyta limiklcibosqichniqamraboladi: bakalavriatvamagistratura;

• 
  oliyo‘quvyurtidankeyingita’lim;
  

• 
  malakaoshirishvakadrlarniqaytatayyorlash;
  
• 
  maktabdantashqaritalim. Budjetkodeksigamuvofıq,
  

maktabgachata“limmuassasalarixarajatlarirespublikavamahalliybudjetlardanamal gaoshirilishibelgilangan.
O‘zbekistonRespublikasidamaktabgachatarbiyamuassasalarifaoliyatinitarti bgasoluvchimuhimme‘yoriyhujjatlardanbiriO‘zbekistonRespublikasiVazirlarMa
hkamasining 2007 yil 25 oktyabrdagi “Maktabgachata'limsohasidaginormativ- huquqiyhujjatlarnitasdiqlashto‘g‘risida” gi 255-sonqaroriasosidatasdiqlangan “O‘zbekistonRespublikasidadavlatmaktabgachata“limmuassasasito‘g‘risidaNizo

dir.MazkurNizomO‘zbekistonRespublikasidamaktabgachata limtiziminitakomill ashtirish, uninguzluksizligini,

shuningdekKadrlartayyorlashmilliydasturivazifalarisamaraliamalgaoshirilishinit a‘min1ashmaqsadidaish1abchiqilganhamdadav1atmaktabgachata“limmuassasalari faoliyatinitartibgasolishdaniboratdir.
Maktabgachata“limmuassasasio‘zfao1iyatidaO‘zbekistonRespublikasiKonst itutsiyasivaqonunlariga, O‘zbekistonRespublikasiOliyMajlisiningqarorlarivaboshqahujjatlariga, O‘zbekistonRespublikasiPrezidentiningfarmonlari, qarorlarivafarmoyishlariga, O‘zbekistonRespublikasiVazirlarMahkamasiningqarorlarivafarmoyishlarigaham dao‘zustavigaama1qiladi.
Davlatmaktabgachata“limmuassasalarinimoliyalashtirishmanbalariniquyid agi 3-rasmdako‘rishimizmumkin.
O‘zbekistonRespublikasiVazirlarMahkamasining 1999 yil 3 sentyabrdagi “Budjettashkilotlarixarajatlarinimoliya1ashtirishtartibinitakomillashtirishto‘g‘risi da” gi 414-sonqaroridav1atbudjetihisobigamablag‘ bilanta‘minlanadigantarmoq1ardaiqtisodiyislohotlarnichuqurlashtirish, budjettashkilotlarinimablag‘ bilanta‘minlashmexanizminitakomillashtirish, budjetmab1ag‘laridansamara1ivaaniqfoyda1anishmaqsadidaqabulqilingan.
Davlat maktabgacha ta“lim muassasalarini moliyalashtirish manbalari

Byudjet mablag‘lari


Byudjetdan tashqari mablag‘lar
Boshqa jismoniy va yuridik shaxslarning ixtiyoriy ehsonlari hamda maqsadli badallari


Qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar

3. rasm. Davlat maktabgacha ta“1im muassasalarini moliyalashtirish manbalari

U quyidagilarni nazarda tutadi:

• 
  budjet mablag‘laridan tejab, samarali va aniq foydalanish hamda budjet intizomini mustahkamlash uchun budjet tashkilotlari rahbarlarining mustaqilligini kengaytirish va mas'uliyatini oshirish;
  
• 
  budjetdan mablag‘ oluvchi tashkilotlarni mablag‘ bilan ta‘minlash mexanizmini soddalashtirish va budjet mablag‘1aridan foydalanishda yuqori natijalarga yerishish maqsadida mavjud mablag‘larni oqilona taqsimlash uchun shart-sharoitlar yaratish;
  
• 
  budjet tashkilotlari xodimlari mehnatini rag‘batlantirish, ular faoliyati samaradorligini oshirish va kadrlarning o‘rnashib qolishi uchun shart- sharoitlar yaratish.
  

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2009 yil 18 maydagi “Xalq ta'1imi muassasalari xarajatlarini moliyalashtirish mexanizmini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi 139-son qarori xalq ta“1imi

muassasalarini moliyalashtirish mexanizmini yanada takomillashtirish, moliyaviy-iqtisodiy masalalarni hal etishda maktabgacha ta lim muassasalarining mustaqilligini kengaytirish va mas'uliyatini oshirish maqsadida qabul qilingan. Mazkurqarorgamuvofıq, mahalliybudjetlardanmoliyalashtiriladiganmaktabgachata'limmuassasalariga, ulardabuxgalterlavoziminikiritganholdabosqichma- bosqichyuridikshaxsmaqomiberilishiko‘zdatutilgan. Shubilanbirga, maktabgachata“limmuassasalariningmudirlarigavabuxgalterlarigahududiymoliya organlariningxalqta“limimuassasalarinimoliya1ashtirishbo‘1imlaribilanbirga1ikda quyidagifunksiyaniamalgaoshirishyuklatildi:

• 
  pedagogxodimlarnitarifıkatsiyalashnihisobgaolganholdamaktabgachata li mmuassasalariningxarajatlarsmetasinivashtatlarjadvalinituzishvaularnimol iyaorganlaridaro‘yxatdano‘tkazish;
  
• 
  belgilangantartibdaro‘yxatdano‘tkazilganxarajatlarsmetasini, shujumladantovarlar (ishlar, xizmatlar) yetkazibberishyuzasidanshartnoma1arnifaqatO‘zbekistonRespub1ikasiMoli yavazirligiG‘aznachi1igininghududiybo‘linmalariorqaliijroetishvatuzish;
  
• 
  maktabgachata limmuassasalaridao‘zvaqtidajoriyto‘lovlarniamalgaoshiris h, ishhaqi,
  

nafaqalarvaulargatenglashtirilganto‘lovlarnihisoblabchiqishvato‘lash;

• 
  tasdiqlanganshtatlarga, smetalargavamoliyaintizomigaqonunhujjatlarigamuvofıqqat iyrioyaqilinis hinita‘minlash.
  

Umumta“lim muassasalari faoliyatini metodik va tashkiliy jihatdan ta‘minlashni yanada takomillashtirish maqsadida 2011 yil 1 martdaO‘zbekistonRespub1ikasiVazirlarMahkamasining
«Xalqta“limihududiyorganlarituzilmasinitakomillashtirishto‘g‘risida» gi 52- sonqaroriqabulqilindi.
Mazkur qarorga ko‘ra, Xalq ta“1imi tumanlar (shaharlar) bo‘limlari hamda ular huzurida faoliyat ko‘rsatuvchi metodik kabinetlar, ta'lim standartlari monitoringi bo‘limlari (sho“balari), o‘quvchi1arni kasbga yo‘naltirish va psixologik-pedagogik diagnostika markazlari negizida, ulardagi mavjud xodimlar sonini o'rtacha 5,0 foizga qisqartirgan holda xalq ta'1imi muassasalari faoliyatini metodik ta‘minlash va tashkil etish tuman (shahar) bo‘lim1ari tashkil etildi.
Xalq ta limi muassasalari faoliyatini metodik ta‘min1ash va tashkil etish tuman (shahar) bo‘lim1arining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  idoraviy mansubligidan va mulkchilik shakllaridan qat“i nazar, maktabgacha, umumiy o rta va maktabdan tashqari ta lim muassasalari faoliyatini muvofıqlashtirish va ular tomonidan davlat ta'lim standartlariga rioya etilishi yuzasidan monitoringni amalga oshirish;
  
• 
  maktabgacha, umumiy o“rta va maktabdan tashqari ta“lim, ta“lim muassasalarida o‘quv-tarbiya ishlarini metodik ta‘minlashni tashkil etish, o‘quv- tarbiya jarayoniga o‘qitishning zamonaviy va ilg‘or shakllarini, eng yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini, - ma‘naviy-axloqiy tarbiyalashning samarali shakl va metodlarini joriy etish;
  
• 
  ta'lim muassasalari tomonidan ular huzurida tashkil etilgan zamonaviy moddiy-texnika bazasidan, shu jumladan o‘quv-laboratoriya asbob-uskunalari, kompyutyer texnikasi, mebellar va jihozlardan samarali foydalanilishini ta‘minlash;
  
• 
  o‘quvchilarning kasbga yo‘naltiri1ishini va psixologik-pedagogik diagnostikasini, vasiylikni, bolalar va o‘smirlarning huquq va manfaatlarini himoya qilishni, ular bilan, shu jumladan ijtimoiy nochor bolalar bilan doimiy ish olib borishni tashkil etish.
  

Maktabgachata“limmuassasalariningjonboshigareja1ashtirishtizimigao‘tish gachabo‘lgandavrdaushbuusulningumumiyo“rtata“1imtizimidatajribadano‘tishio‘ ziningijobiynatijalarinibyerdi. O‘zbekistonRespublikasiPrezidentining 2009 yil
22 dekabrdagiPQ-1245-
sonqaroribirnafartarbiyalanuvchigaxarajatlarningbazaviyme‘yor1aridankelibchiq danholdamaktabgachatarbiyabolalarmuassasalaribudjetinirejalashtirishvaxarajatl arinimoliyalashtirishningyangitartibinijoriyetishto‘g‘risidagi 19-
bandinibajarishmaqsadida 2010
yiluchunmaktabgachata“limmuassasalaridabirnafartarbiyalanuvchigaxarajatlarni ngbazaviynormativlarinianiq1ashtartibito‘g‘risidaNizomishlabchiqildivaubi1anm aktabgachata“limmuassasa1aribudjetinihisoblashningyangitartibio‘rnatildi.
Ushbuhujjatdabirnafartarbiyalanuvchinitarbiyalashxarajatlarininghududlar (viloyatlar), maktabgachata“limmuassasasiturlari (4 5, 9 - 10,5 soatli) kesimidagibazaviynormativlari, shuningdek, bog‘chavayasliguruxlaridagibola1arniovqatlantirishningmoliyaviyme‘yorlarikelti rilgan.
Bume‘yorlarasosidaNizomdabyeri1ganformulabo‘yichamaktab- gachata“limmuassasasiningumumiybudjetihisoblabchiqariladi.
Harkeyingiyil (2011 va 2012 yillar) uchunxarajatlarningyangibazaviynormativlariishlabchiqildihamdaMoliyavaXalq ta“limivazirlik1ariningqo‘shmaqarorlaribi1antasdiq1andi.
“2012
yiluchundav1atmaktabgachata'limmuassasalaridabirnafartarbiyalanuvchigaxaraj atlarningbazaviynormativlarinianiqlashtartibito‘g‘risidagiNizom” gamuvofiqharbirdavlatmaktabgachata“limmuassasasigaajratiladiganbudjetmabla g‘lariningumumiyhajmiquyidagiformulaasosidaamalgaoshiri1adi:
BS = (N K ₎^*BN3_ı+^(N₂ ^K₂₎^*BN3_z+^N_ı* ^ç+N_{2 ya +} ^(N_ı+^N_z)^"BN33
buyerda:

BS - maktabgachata limmuassasasibudjeti;

BN3
birnafarbog‘chatarbiyalanuvchisinitarbiyalashxarajat1ariningbazaviynormativi;
BN3₂
birnafaryaslitarbiyalanuvchisinitarbiyalashxarajatlariningbazaviynormativi;

BN33 MTDMningboshqaxarajatlari (IV bo‘yichabirnafartarbiyalanuvchigaxarajatlarningbazaviynormativi;
N,- bog‘chaguruhlaridatarbiya1anuvchilarsoni; ^N2-^{yasliguruhlaridatarbiyalanuvchilarsoni;
K}i <sup>- bog‘chaguruhlaribo‘yichakoeffıtsient;


Kt= N</sup>ı/Y<sup>t *20);


N</sup>ı <sup>- bog‘chaguruhlarisoni;


K</sup>₂- yasliguruhlaribo‘yichakoeffıtsient;


^K2^{' N}2<sup>' 2 15);


N</sup>₂- yasliguruhlarisoni;
guruh)

budjetbo‘yichabirnafarbog‘chayoshidagitarbiyalanuvchiovqatiuchunajratilganm ablag‘miqdori;

ya "

budjetbo‘yichabirnafaryasliyoshidagitarbiyalanuvchiovqatiuchunajratilganmabla g‘miqdori.
Maktabgachata'limmuassasalaridabirnafartarbiyalanuvchigaxarajat1arning (miqdoriharbudjetyiliuchunbudjetsohasixodimlariishxaqihajminingoshirilishiha mdamuassasalartomonidaniste‘mo1qilinadigantovarlarvaxizmatlarnarxi, tariflariningo‘zgarishigabog‘1iqholdaqaytako‘ribchiqiladiganvao‘rnatiladigan) bazaviynormativlarigaquyidagixarajatlarkiritilgan:

• 
  tarbiyachilar, xo‘jalikvayordamchihodimlarmehnatigaxaqto‘lashxarajatlari,
  

ma‘muriy-

xodim1arnimoddiyrag‘bat1antirishfondi, O‘zbekistonRespublikasiningamaldagime‘yoriyhujjatlarigamuvofiqyagon aijtimoiyto‘1ov (2014 yiluchunmehnatgaxaqto‘1ashfondining 25 foizi);

• 
  davlatmaktabgachata’limmuassasasinisaqlashbilanbog‘1iqboshqaxarajatlar (kommunalxizmatlar, joriyta‘mir1ash, oziq-ovqatmahsulotlarinisotibolish, chiqimgaoidmateriallarvax.k.).
  

Shuningdek, xarajatlarningbazaviynormativlarigaayrimturdagixarajatlarmiqdori (tegishliyi1uchunbudjetko‘rsatkich1aridanazardatutilgan) bo‘yichaindeksatsiyasummalarihamkiritilgan.
Davlatmaktabgachata limmuassasasidabirnafartarbiyalanuvchigaxarajatlar ningbazaviynormativlarigaharbirdavlatmaktabgachata“limmuassasasiehtiyojlarid ankelibchiqqanholdabelgilanadigan, hududiymoliyavaxalqta'limiorganlaritomonidantasdiqlanadigan, manzilliro‘yxatlargamuvofıqajratiladiganquyidagixarajat1arkiritilmaydi:

• 
  ko‘mirsotibo1ishvayetkazibberish;
  
• 
  barchaturdagikommunalxizmatlariste‘mo1inio‘lchaydiganhisoblagic hlarsotibolishva o‘rnatish;
  
• 
  asosiyvositalarsotibolish;
  
• 
  kapita1ta‘mirlash.
  

Maktabgachata“limmuassasasifaoliyatiuchunzarurbudjetmablag‘larimiqdo ribizyuqoridako‘ribchiqqanusulbo‘yichaaniqlanadi.
Ushbumablag‘larmuassasaningxarajatlarsmetasigakiritiladivarejalashtirishjarayo nidasmetaningxarajatguruhlaribo‘yichataqsimlanadi.