M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

Tabiiy suv bir-biridan kimyoviy tarkibi va minerallanish xususiyatiga qarab farqlanadi.
Tabiiy suv tarkibida erigan tuzlarning umumiy miqdori bir necha 10 dan 1000 mg/1 gacha yetadi.
Odam organizmi bir kecha-kunduzda 20 g gacha mineral moddalarni (2—5% ni) ichimlik suvidan oladi. Lekin yuqori darajada minerallashgan suvni iste’mol qilgandagi tuz miqdori ovqatlanganda olinadigan mineral tuzlarning 10—30 % (ba’zi tuz birikmalari bundan ham ko‘p)ni tashkil qiladi.
Respublikamizning ba’zi viloyatlarida (Farg‘ona, Naman­gan, Toshkent) tarkibida xlor-natriy-kalsiy tutgan past radio- aktivlikka ega suv manbalari mavjud. Bunday suvlar Farg‘ona artezian havzasining poliogen chiqindilari orasidagi massaget chiqindilaridan chiqadi. Ular yuqori darajada minerallashgan bo‘lib, tarkibida azot, yod (30 mg/1 gacha), brom (20 mg/1) va boshqa moddalar bor. 800—3000 metr chuqurlikda 7 tagacha suvli qatlam (gorizont) borligi aniqlangan, quduqlardan otilib chiqadigan suvning sarfi (debiti) sutkasiga 690—730 m³ ni tashkil




qiladi. Shu sababli bunday suvlar Chortoq, Gulshan, Chimyon va boshqa sanatoriyalarda — teri, bod, yurak-tomir, harakat organlari, ginekologik kasalliklarini fizioterapevtik usullar bilan davolashda foydalidir.
Tabiiy suvlar tarkibida mikroelementlarning ko‘p yoki kam miqdorda bo‘lishi ba’zi surunkali (yuqumli bo‘lmagan) kasallik- larni keltirib chiqarishi mumkin.
Tabiiy ko‘p uchraydigan endemik kasalliklarga flyuoroz kiradi. R.D. Gabovich, G.D. Ovrusskiylarning ma’lumotlariga ko‘ra, flyuoroz kasalligi suv tarkibida ftorning miqdori 0,7 mg/1 dan ortiq bo‘lgan barcha joylarda uchraydi. Flyuoroz kasalligi Ros- siyaning ko‘pchilik viloyatlarida, Ukraina, Gruziya, Ozarbayjon, Moldova, Qozog‘iston respublikalarida uchraydi.