Lyuis kislotalari va asoslari. Lyuis kislota va asoslar nazariyasi Lyuis kislotalar va asoslar

Kislota-asosli o'zaro ta'sir tushunchasi evolyutsiyasi

Kislota va asoslarning tabiati haqidagi ilmiy g'oyalar 18-asrning oxirida shakllana boshladi. A. Lavuazye asarlarida kislotali xususiyatlar moddada kislorod atomlari borligi bilan bog'liq edi. O'sha paytda ma'lum bo'lgan mineral va organik kislotalarda aslida kislorod bo'lgan. G.Devi va J.Gay-Lyussak asarlari tufayli kislorod bo'lmagan bir qator kislotalar (masalan, vodorodli galogenidlar, gidrosiyan kislotalar) ma'lum bo'lganida, bu ko'pgina kislorodli birikmalar kislotali xususiyatlarni ko'rsatmasa, bu faraz tezda isbotlanmadi.

19-asrning boshidan boshlab vodorod ajralib chiqishi bilan metallar bilan ta'sir o'tkaza oladigan moddalar kislotalar deb hisoblana boshladi (Yu. Libebig, 1839). Taxminan bir vaqtning o'zida J. Berzelius moddalarning kislota-asos xususiyatlarini elektr "dualistik" tabiati bilan tushuntirib beradigan g'oyani ilgari surdi. Demak, u metall bo'lmagan metallarning va ba'zi metallarning (masalan, xrom, marganets va boshqalarning) elektronegativ oksidlarini kislotalarga kiritgan va elektropozitiv metall oksidlarini asos deb hisoblagan. Shunday qilib, kislotalik yoki asoslilik Berzeliy tomonidan birikmaning mutlaq xossasi emas, balki funktsional sifatida qaraladi. Berzeliy birinchi bo'lib kislotalar va asoslarning miqdorini aniqlashga va bashorat qilishga urindi.

S. Arrhenius (1887) tomonidan elektrolitik dissotsiatsiya nazariyasi paydo bo'lishi bilan elektrolitlar ionlashi mahsulotlariga asoslangan kislota-asos xususiyatlarini tavsiflash mumkin bo'ldi. V. Ostvald asarlari tufayli kuchsiz elektrolitlar uchun nazariya yaratildi.

XX asrning boshlarida. Amerikalik kimyogarlar G. Kady, E. Franklin va C. Krauslar Solvosistemalar nazariyasini yaratdilar, bu Arreniy-Osvald nazariyasining qoidalarini o'z-o'zini ajratishga qodir bo'lgan barcha erituvchilarga etkazdi.

Kislota va asoslarning zamonaviy nazariyalari J.Brensted va G. Lyuis g'oyalariga asoslanadi. Umumlashtirilgan nazariyalarni yaratish uchun juda muvaffaqiyatli urinishlar mavjud (M. Usanovich, 1939), ammo ular keng qo'llanilmaydi.