Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

 Ташқи савдо сиёсати 
– бир мамлакатни бошқа 
мамлакатлар билан олиб бораётган савдоси (экспорти ва 
импорти) борасидаги сиёсати. Бунга тенг ҳуқуқлилик ва икки 
томонлама манфаат олиш кўзда тутилади. Экспорт ва 
импортнинг товар таркиби ва географик ҳажмига асосан олиб 
борилади.
 
Ташқи савдо сиёсати
— экспорт-импорт товар 
оқимлари ҳажми, товар таркиби ва жуғрофий йўналишини 
тартибга солиш билан боғлиқ бўлган бюджет-солиқ фаолияти 
соҳаларидан биридир.
 Ташқи савдо фирмалари.
Кўп тармоқли ташқи савдо 
фирмалари ҳам савдо уйи деб аталади. Улар ўз номидан ва 
кўпинча ўзлари ҳисобидан экспорт-импорт ҳамда бошқа савдо 
алоқаларини олиб боради. Ташқи савдо уйлари савдо 
корхоналарини сотиб олиш, жиҳоз ва ускуналарни ижарага 
топшириш, кредитлар бериш, суғурта хизмати кўрсатиш 
билан молия ва ишлаб чиқариш хизматида ҳам қатнашади.

 Ташқи самара
– бозор битимларида иштирок этмаган 
учинчи томоннинг зиммасига тўғри келувчи харажат ёки наф. 
Ташқи таъсирлар (экстерналийлар)
– нархда ўз аксини 
топмаган қўшимча харажатлар ёки фойдалар. Ижобий ташқи 
таъсирлар бир иқтисодий субъектлар фаолияти бошқа 
субъектлар учун қўшимча фойдаларнинг пайдо бўлишига 
олиб келган ҳолларда юзага келади, бунда у ишлаб 
чиқарилаётган неъматнинг нархларида ўз аксини топмайди. 
Салбий ташқи таъсирлар бир иқтисодий субъектлар фаолияти 
бошқа субъектлар учун қўшимча харажатларни келтириб 
чиқарган ҳолларда юзага келади. 
Тақсимлаш (тақсимот). 
Тақсимот жараёнида, ишлаб 
чиқариш воситалари, ишчи кучи, товар ва хизматлар ҳамда 
пул даромадлари, тармоқлар, соҳалар, ҳудудлар, корхоналар ва 
жамиятнинг алоҳида аъзолари ўртасида тақсимланади. 
Тақсимлаш ишлаб чиқаришнинг хосиласи ҳисобланади, аммо 
у ишлаб чиқаришга қайтадан таъсир эта олади ва бунга 
мотивация орқали эришилади. Тақсимлашда кишиларнинг 
иқтисодий манфаати юзага чиқади. Манфаат эса эҳтиёжини 

---

- 337 - 
билдиради. Иқтисодиётда шундай боғлиқлик бор: эҳтиёж 
манфаатни, манфаат мақсадни, мақсад мотивацияни, бу эса ўз 
навбатида иқтисодий стимулларни, яъни рағбатларни юзага 
келтиради. Мана шундай тартибда тақсимлаш иқтисодий 
фаолликни юзага келтиради. 
Тақсимотнинг бош тамойили
– 
бу адолатлилик тамойилидир. Бунга кўра иқтисодиёт ҳар бир 
иштирокчисининг яратилган маҳсулот ва хизматлардан 
оладиган улуши, буларни яратишга қўшган ҳиссасига тўғри 
мутаносибликда бўлиши талаб қилинади. Тақсимлаш орқали 
эҳтиёжлар бир меъёрда қондириб борилади, чунки яратилган 
маҳсулот ва хизматларнинг бир қисми жорий истемолга 
юборилса, бошқа қисми ишлаб чиқаришни кенгайтиришга ва 
шу 
орқали 
бўлғусидаги 
эҳтиёжларни 
қондиришга 
йўналтирилади.