Собик Иттифокнинг айрим худудларида усадиган, турли глико
зидлар, ошловчи моддалар, сапонинлар, флавон бирикмалари,
кумаринлар ва бошка биологик фаол моддаларга бой б ул ган "
Усимликларни
излаб топиш, уларни таркибини урганиш буйича олиб
борилган ишлар диккатга сазовордир.
Профессорлар Ф. А. Сациперов, А. Ф. Гаммерман ва И. А. Му-
равьевлар доривор махсулотлар сифатини яхшилаш сохасида катта
хизмат килишди. Улар доривор махсулотлар учун стандартлар
туздиЛар ва товаршунослик анализи усулларини ишлаб чикдила^/
Мамлакатимизда фармакогнозия фанини укитиш ва мута-
хассислар тайёрлаш иши кенг йулга куйилди. Бу сохада А. С. Гинз-
берг, Д. М. Шчербачев, А. Ф. Гаммерман ва бошка олимларнинг
хизмати катта булди. Профессор А. Ф. Гаммерман фармакогнозия
фанининг асосчиларидан биридир. Унинг «Фармакогнозия» дарслиги
1978 йилгача шу фанга оид ягона дарслик булган ва
олти марта кайта
нашр этилди. 1926 йилда фармакогнозиянинг амалий машгулоти
буйича кулланмани хам шу олим ёзган эди. Бундан т а ш к а
ри А. Ф. Гаммерман бутун, киркилган ва порошок (кукун) холидаги
усимлик махсулотларининг «Ключ определитель»
(«Аниклагич
калит»)ни хам тузди.
1978 йилда профессор Д. А. Муравьеванинг «Фармакогнозия»
дарслиги чоп этилгандан сунг фармакогнозиянинг назария кисми шу
дарслик, амалий машгулот кисми эса А. А. Долгова ва Е. Я. Ладигина
«Руководство
к
практическим
занятиям
по
фармакогнозии»
(1966) ва Е. Я. Ладигина, Л. Н. Сафронич ва бошкаларнинг
«Химический анализ лекарственных растений» (1983) кулланмалари
буйича рус тилида (бошка тилларда чоп этилган дарсликлардан
айодм республикаларида фойдаланилади) укитила бошланади.
I Узбекистан Республикасининг доривор услиМликларини урганиш,
уларнинг захирасини аниклаш, тайёрлаш, устириш, ва хорижий
мамлакатлардан келтирилган турларини
экиб купайтириш ишлари
билан Тошкент
фармацевтика
институти, Тошкент,
Андижон,
Самарканд, Бухоро тиббиёт ва педагогика, кишлок хужалик ва
бошка институтлар, Тошкент, Самарканд ва Нукус дорилфунунлари
Хамда республика Фанлар Академиясига карашли усимлик моддала-
ри кимёси, Био-органик, Ботаника ва бошка илмий текшириш
институтлари хамда Ботаника богининг тегишли кафедралари ва
лаборатория ходимлари шугулланиб келмокдалар. Бу борада
Узбекистоннинг куйидаги атокли олимларининг
хизматлари салмо-
клидир: С. Ю. Юнусов, О. С. Содиков, К,. 3. Зокиров, X. А. Абдуази-
мов, П. X. Йулдошев, Н. К- Абдубакиров, Р. Л. Хазанович,
А. Я- Бутков, И. И. Гранитов, И. П. Цукерваник, А. А. Аскаров,
И. К- Комилов, Н. С. Келгинбаев, М. Б. Султонов, А. Г. Курмуков,
У. Б. Зокиров, С. С. Азизова, Ф. С.
Садриддинов, П. К- Зокиров,
С. С. Сахобиддинов, С. А. Хамидхужаев, Т. П. Пулатова, А. Я- И б р а
гимов, X. М. Комилов iea бошкалар. \
14
III БОБ
д о р и в о р
У
с и м л и к л а р н и
т а й е р л а ш
,
у с т и р и ш
в а
У Л А Р Н И МУХ.ОФАЗА К И Л И Ш
/
jL L c i ЛЛ
^-^Зобик, Иттифокими5)тиобиётида кулланиладиган доривор восита-
ларнинг 38—40 фоизини усимликлардан олинадиган препаратлар
ташкил килади. Баъзи огир касалликларни даволашда ишлатилади
ган мухим ахамиятга эга булган доривор препаратларни
(fopaK
гликозидлар, катор алкалоидлар, терпенлар, сапонинлар, стероид ва
фенолли бирикмалар хамда бошка биологик фаол моддалар) шу
вактгача синтез йули билан олиб булмади ..^Уларни
олиш манбаи
хозирча ф акат усимликлар булиб к о л м о к д а ^
Собик Иттифок худуди жуда катта булиб, у турли географик
худудлардан ташкил топган. Бу худудлар тропикдан таш кари хамма
иклимли худуд: абадий музлик билан копланган баланд тоглар,
тундра, одам кадами етмаган тайга, урмон, чул, ярим чул, сахро,
курук хамда нам субтропик ва бошкаларни уз ичига олади. Шунинг
учун хам флорамиз жуда бой. У 19000 дан ортик усимлик турларидан
ташкил топган. Шулар ичида доривор усимликлар хам куп. Аммо
уларни хаммасидан тиббиётда касалликларни даволаш учун хали
тул«к ф о к м л ^ щ л м а й д и .
( С 'е б т ^ ^ щ Щ ^ С о Р Л и к и и саклаш вазирлиги томонидан 1990 йил
да чоп этилган доривор воситаларнинг расмий руйхатида Тиббиётда
ишлатиладиган 282 га якин шифобахш усимликлар келтирилган *.
1981 — 1985 йилларда Собик Иттифокнинг кимёвий фармацевтика
саноатига карашли корхоналарда 254 хил фитопрепаратлар ишлаб
чикарилган. Шу доривор препаратлар 152 тур доривор усимликлар
дан олинган 171 хил махсулотлардан тайёрланган. Шу
курсатилган
доривор махсулотлар асосан Ватанимиз худудида ёввойи холда
усадиган хамда колхоз ва совжзз далаларида устириладиган доривор
усимликлардан тайёрланган.
Do'stlaringiz bilan baham: