Россия билан Рарбий Оврупо давлатлари уртасида алокг
урнатилгандан сунг XVI асрда Москвада
биринчи дорихона очилади
Дорихонадаги дориларнинг деярли хаммаси Рарбий Овруподан
келтирилган булиб, у ерда чет элдан келган кишилар хизмат киларди.
Кейинчалик шарк давлатлари, хусусан Хитой ва Хиндистон
савдогарлари Москвага доривор мах,сулотлар келтириб сота бошлай-
дилар. Шу аснода Россияда махаллий доривор усимликларни йигиш
иши х,ам авж олиб кетди.
1620 йилда Россияда дорихона ва врачлар ишини бошкарадиган
идора — Аптекарский приказ ташкил этилди, кейинчалик у кенгайиб
маъмурий давлат
органига
айланди.
Унга
армияни доривор
махсулотла|) билан таъминлаш вазифаси топширилди.
Шу да в р да Москвада руслардан врач ва дорихона ходимлари
тайёрлайдиган медицина мактаби очилди. 1654 йилда биринчи марта
унга 30 укувчи кабул килинди.
XVII асрнинг охирларига келиб рус тилида ёзилган китоблар хам
нашр килина бошланди. Москвадаги дорихона бошлиги Д. Гурчин-
нинг «Домашняя аптека», «Фармакопея или аптека» китоблари
шулар жумласидандир.
Москва ва унинг атрофида доривор усимликлар устириладиган
махсус дорихона майдонлари ташкил этилади.
Доривор усимликларни экиш ва йигиш ишларига Петр I жуда
катта ахамият беради. 1701 йилда Москвада 8 та дорихона очиш
хакида буйрук чикади. Ана шу дорихоналарни дорилар билан
таъминлаш учун Россиянинг турли туманларидан дори махсулотлари
келтирила бошланди.
1702 йилда
Петр I Сибирдан доривор
усимликлар келтириш хакида буйрук чикаради. Кейинчалик Козон,
Новгород, Лубни ва бошка ш ахарларда хам дорихонлар очилади.
Лубни дорихонаси асосан харбий кисмларни дори билан таъминла-
ган. Петр I буйруги билан гарбий госпиталлар кошида хам дорихона
майдонлари барпо килинди.
Астрахан, Лубни ва Петербург шахарларида доривор усимлик
ларнинг катта плантациялари ташкил этилди. Плантациялар кошида
Гален лабораторияси ва махсулот саклайдиган омбор булган.
Кейинчалик доривор усимликлар устириладиган иссик хоналар
курилди.
Петр I ёввойи холда усадиган доривор усимликларни йигиш
масаласига хам жиддий эътибор беради. У дехконларга доривор
усимликларни мажбурий равишда йигдиради.
Петр I 1724 йилда Фанлар академиясини очиш тугрисида буйрук
чикаради. Шу даврда Россия флорасини илмий асосда урганиш
максадида Фанлар академияси томонидан бир канча экспедициялар
уюштирилади.
1754 йилда медицина канцелярияси (Аптекарский
приказ урнига
ташкил этилган) чет давлатлардан доривор усимликлар олмаслик
тугрисида курсатма берди.
XVIII аср охирларига келиб матбуотда доривор усимликлар
тугрисида бир канча янги маълумотлар эълон килинди ва китоб
булиб босилиб чикади. А. Т. Болотовнинг маколалари ва медицина
фанлари доктори, профессор Н. М. Максимович-Амбодикнинг куп
жилдли китоби шулар жумласидандир. XIX асрнинг биринчи ярмида
босилиб чиккан доривор усимликларга оид мухим китоблардан
профессор И. А. Двигубский асари хамда профессор А. П. Нелю-
биннинг икки жилдли «Фармакография» китоби айникса диккатга
сазовор.
XIX
асрнинг иккинчи ярми ва XX аср бошларида давлатлар
уртасида савдо-сотик ишлари кенг
йулга куйилганлиги туфайли
бутун китъалардан Оврупо бозорига доривор усимликлар келтирила
бошланди. Улар купинча киркилган холда булиб, бу махсу-
ютларнинг тозалигини, таркибида аралаш ма бор-йуклигини аник
лаш керак буларди. Шу сабабли фармакогнозия бошка фармация
фанларидан мустакил фан сифатида ажралиб чивди ва бу ишлар
рилан шугуллана бошлади. Орадан куп утмай турли гилларда
фармакогнозиядан кулланмалар босилиб чикди.
■
1858 йилда фармация профессори Ю. К- Трапп биринчи марта
фармакогнозйядан рус тилйда дарслик ёзади.
Доривор усимлик махсулотларининг анатомик тузилишини рус
олимлари микроскоп ёрдамида ургана бошладилар. Москва уни-
верситетининг фармация профессори А. В. Тихомиров 1900
йилда
босилиб чиккан китобида купгина доривор усимлик махсулотлари
нинг анатомик тузилишини биринчи булиб тасвирлаб берди.^
Кейинчалик фармакогнозия сохасида
В.
О.
Подвисоцкий,
А.. Д. Чириков, Н. Ф. Метин, Д. Л. Давидов ва бошкаларнинг хам
дарсликлари босилиб чикди. |Юрьев (хозирги Тарту) дорилфунуни-
нинг фармация профессори Г. Драгендорф доривор махеулотларнинг
кимёвий анализи буйича куп ишлар килади. У усимликлар
таркибидаги хар хил доривор моддаларни аниклаш усулларини
ишлаб чикиш билан бир каторда дунёда ишлатиладиган 12000 хил
доривор усимлик хакида Маълумот беради.
. 1899 йилда профессор Варлих Россияда усадиган доривор
усимликлар атласини ва шу даврда рус олими Н. И. Анненков
ботаника лугатини тузади. Бу китоблар хозир хам уз кимматини
йукотмаган.
Швейцариялик фармация професори Чирх Рарбий Оврупода
усадиган усимликлар устида узок вакт иш олиб боради.
Унинг шу
сохада ёзган уч жилдлик китоби оламга машхур.
Биринчи жахон уруши бошлангандан сунг чет мамлакатлардан
Россияга дори махсулотлари олиб келиш имкони булмай колди.
Шундан кейин Россия флорасини, айникса доривор усимликларни
урганиш ва уларни куп микдорда йигиш ишлари бошланиб кетди.
Б аъзи доривор усимликлар
(кукнори, ангишвонагул, кана-
кунжут)
плантациялари ташкил этилди. Белладонна усимлиги
усадиган жойлар аникланди.
Россия доривор махсулотларга мухтож булса-да, лекин уларни
йигиш ишлари ф акат Россиянинг Оврупо кисмидагина уюштирилган
булиб,
флорага бой Кавказ, Сибир, Урта Осиё ва бошка ерлар
эътибордан четда колдирилган эди.
12
Халк комиссарлари Совети 1921 йилда доривор усимликларни
й и р и ш
ва экиш туррисидаги махсус Декрет чикаради. Бу Декрет
фармацевтика саноатининг ривожланишида, дорихоналарни дори
махсулотлари билан таъминлаш хамда доривор усимликларни
йиришда катта ахамиятга эга булади,* Дори махсулотларини
й и р и ш
иши билан ф акат давлат махкамалари шуруллана бошлайди ва бу иш
маълум режа асосида олиб борилади. Декрет асосида янги илмий-
текшириш
муассасаларини очиш, доривор махсулотлар сифатини
аниклаб берувчи кулланма ва стандартлар тузиш хамда мута-
хассислар тайёрлаш учун дарсликлар яратиш зарур эди. Шу
максадда И931 йилда Бутуниттифок доривор ва хушбуй усимликлар
илмий-текшириш институти (ВИЛАР) очилади.
Бундан ташкари, Бутуниттифок усимликшунослик институти'
(ВИР) очилади, Бу институтнинг асосий вазифаси чет элдан
келтирилган доривор ва бошка фойдали усимликларни экиШ
усулларини хамда уларнинг агротехника коидаларини
Do'stlaringiz bilan baham: