Loyihalarni moliyalashtirish

4-jadval 

Korxona pul oqimi harakteristikasi

8

 

 

Korxona faoliyati turi 

Foyda (kirim ) 

Harajatlar (chiqim) 

Investitsiya faoliyati 

a) asosiy vositalarni sotish. 

b)nomoddiy aktivlarni sotish. 

v) 

uzoq 

va 

qisqa 

muddatli 

investtsiyalarni sotish. 

g)  oborot  kapitalining  kamayishi 

hisobiga tushumlar 

a) kapital qo’yilmalar. 

b)nomoddiy aktivlarni sotib olish. 

v)  oborot  kapitalining  o’sishi  hisobiga 

harajatlar. 

g) 

uzoq 

va 

qisqa 

muddatli 

investitsiyalarni sotib olish. 

Operatsion faoliyat 

a) mahsulot (tovar, ish va xizmat) larni 

sotishdan kelib tushgan pul mablag’i. 

b)operatsion  faoliyat  ning  boshqa  pul 

tushumlari. 

 

a)  material  tovar,  ish  va  xizmatlar  uchun 

mol  etkazib  beruvchilarga  to’langan  pul 

mablag’lari. 

b)  xodimlarga  va  ular  nomidan  to’langan 

pul mablag’lari. 

v)operatsion  faoliyat  ning  boshqa  pul 

to’lovlari. 

Moliyaviy faoliyat 

a)  aktsiyalar  chiqar-ishdan  yoki 

xususiy  kapital  bilan  bog’liq  bo’lgan 

boshqa  instru  mentlardan  kelgan  pul 

tushumlari. 

b) olingan foizlar va dividentlar. 

g)moliyaviy  faoliyat  ning  boshqa  pul 

tushum  lari,  shu  jumladan  qarzlar 

bo’yicha pul tushumlari 

a) xususiy aktsiyalar sotib olingandagi pul 

to’lovlari. 

b) to’langan foizlar va dividentlar. 

v)  uzoq  va  qisqa  muddat  li  kreditlar  va 

qarz lar bo’yicha to’lovlar. 

g) lizing bo’yicha to’lov lar. 

d)  moliyaviy  faoliyat  ning  boshqa 

to’lovlari. 

 

Ko’pchilik  hollarda  amaliyotda  investitsiya  samaradorligi  koeffitsientini 

(ARR)  o’rniga  foydaning  oddiy  normasi  (return  on  investments,  ROI) 

koeffitsientidan foydalaniladi. Lekin bu ikki koeffitsienti hisoblash algoritmi bir 

xildir.  Ushbu  usulning  asosiy  afzalliklari  koeffitsientlarni  aniqlashda 

bajariladigan  hisob-kitob  ishlarining  qulayligi,  oddiyligi  va  tushunarligidadir. 

Bu  guruh  koeffitsientining  kamchiliklari  shundan  iboratki,  bunda 

investitsiyalanadigan loyiha bo’yicha vaqt omili hisobga olinmaydi. 

Ikkinchidan, investitsiya kapitalining qoplanishi ko’rsatkichiga asos qilinib, 

foyda  olinadi,  ammo  amaliyotda  amortizatsiya  ajratmalari  ham  investitsiya 

kapitalining  qoplanishi  uchun  manba  bo’ladi.  Shuning  uchun  investitsiya 

qoplash  muddati  koeffitsientini  (RR)  hisoblashda,  albatta  amortizatsiya 

ajratmalarini hisobga olish zarur. 

                                                           

8

  A.Uzoqov,  E.Nosirov,  R.Saidov,  M.Sultonov  “Investitsiya  loyihalarini  moliyalashtirish  va  ularning 

monitoringi” Toshkent “Iqtisod-Moliya”, 2006 y. 91b. 

---

23 

Uchinchidan,  bu  koeffitsientlar  investitsiya  loyihasi  bo’yicha  bir 

tomonlama  baholashni  beradi,  ya’ni  u  foyda  va  investitsiya  summalari 

miqdoriga asoslangan bo’ladi. Investitsiya loyihalarining samaradorligini chuqur 

tahlil  etish  uchun  ikkinchi  guruh  iqtisodiy  baholash  koeffitsientilaridan 

foydalaniladi. Ularga quyidagilar kiradi: 

 sof keltirilgan qiymat (Net Present Value, NPV) yoki sof joriy qiymat; 

 investitsiya rentabelligi indeksi (Profitability Index, PI); 

 foydaning ichki me’yori (Internal Rate of Return, IRR); 

 investitsiya diskontlangan qoplash muddati (Discounted Payback Period, 

DPP). 

Xulosa  qilib  shuni  aytish  joizki,  investitsiya  loyihalarini  moliyalashtirish 

manbalari  qiymatini  baholashda  moliyaviy  va  iqtisodiy  baholashdan 

foydalaniladi.  Bu  usullar  bir-biri  to’ldirib  turadi  va  investitsiya  loyihasining 

qiymatini aniq va to’liq baholashda muhim rol o’ynaydi.  

 

---

24