Loyihalarni moliyalashtirish

2-rasm. Investitsiya loyihasi samaradorligini baholash

7

 

 

                                                           

7

  A.Uzoqov,  E.Nosirov,  R.Saidov,  M.Sultonov  “Investitsiya  loyihalarini  moliyalashtirish  va  ularning 

monitoringi” Toshkent “Iqtisod-Moliya”, 2006 y. 89b. 

Investitsiya loyihasining samaradorligini  

baholash usuli 

Moliyaviy  

baholash 

Iqtisodiy  

baholash 

Daromad  

to’g’ri

-

sidagi

 

hisobot

  

(

2-shakl)

 

Moliyaviy baholanishning  

koeffitsientlari 

Foydaning oddiy 

normasi 

Pul

 

mablag’-

lari haraka-

tining 

hisoboti

  

(4-shakl) 

 

Balans 

(1-shakl) 

Oddiy 

(statistik) 

usullar 

 

Diskont 

usullari 

Qaytib kelish 

muddati 

Sof diskont-

langan daromad 

Daromadli- 

likning ichki  

me’yori 

---

21 

Taqdim  etilayotgan  ob’ekti  investitsiyalashni  moliyaviy  baholash  (yoki 

moliyaviy  asoslanganlik  bahosi)  investitsiya  jarayonining  ajralmas  qismi 

hisoblanadi. Investor moliyaviy holati noma’lum bo’lgan yuridik yoki jismoniy 

shaxslar  bilan  hech  qanday  munosabatlar  olib  bormaydi.  Bozor  iqtisodiyoti 

rivojlangan  mamlakatlarda,  korxonalar  moliyaviy  hisobotlarini  e’lon  qilish 

normal  holat  hisoblanadi  va  ular  har  xil  to’plamlar  holatida  chop  etiladi.  Bu 

to’plamlar  orqali  kompaniyalarning  moliyaviy  holati  to’g’risida  ma’lumotlar 

olish mumkin. 

Investitsiya  loyihasining  moliyaviy  asoslanganlik  bahosi  pul  oqimlari 

to’g’risidagi  hisobot  yordamida  hisoblanadi  (4-shakl).  Bu  esa  korxonaning 

mablag’lari  holati  to’g’risida  aniq  ma’lumot  olishni,  shu  bilan  birga  bu 

mablag’larning investitsiya loyihasiga etarligini ko’rsatib beradi. (- jadval). 

Korxona pul oqimlari asosan quyidagilardan tashkil topadi: 

 operatsion faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 050-qator); 

 investitsion faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 100-qator); 

 moliyaviy faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 180-qator); 

Pul  mablag’lari  bo’yicha  salbiy  saldo  chiqqanda,  qo’shimcha  o’z 

mablag’lari  yoki  qarz  mablag’larini  jalb  etishni  taqozo  etadi  va  bu  mablag’lar 

investitsiya loyihasini moliyaviy baholash hisob-kitobida aks ettirilishi kerak. 

Loyihaning  maqsadi,  shartlari  va  variantlarini  tanlab  olishga  ko’ra 

moliyaviy  baholash  (yoki  moliyaviy  asoslanganlik  bahosi),  investitsion 

loyihalash  jarayonida  qo’shimcha  ma’lumotlardan  foydalanish  mumkin. 

(masalan, 1 va 2 shakl ma’lumotlari).  

Investitsiya  loyihalari  samaradorligini  baholashning  ikkinchi  usuli,  bu 

loyihani iqtisodiy baholash hisoblanadi. 

Loyihani iqtisodiy baholash o’z navbatida ikki guruhga bo’linadi: 

  oddiy (yoki statistik) baholash; 

  diskontlashga asoslangan baholash. 

Birinchi guruhga quyidagilar kiradi: 

  investitsiya qoplash muddati (Payback Period, PP); 

---

22 

  investitsiya  samaradorligi  koeffitsienti  (Accountinq  Rate  of  Return, 

ARR).