Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

Jinoyat-ijroiya  qonun  hujjatlari  avvalgi  totolitar  tuzumning  faqat 
davlat manfaatlari ustun qo’yilgan, siyosiy mafkura bilan yo’g’irilgan 1970-
yil 24-iyundagi “Axloq tuzatish mehnat kodeksi”dan to’liq farq qilgan holda 
tubdan isloh qilindi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jinoyat  huquqiy  fanlar  sohasidagi  islohot,  O’zbekistonning  1992-yil  8-
dekabrda  qabul  qilingan  Konstitutsiyasiga  mos  keladigan,  jinoyatchilikka 
1-BOB  
O’zbekiston Respublikasi 
Jinoyat-ijroiya kodeksi 
Qabul qilingan vaqti  
Amalga kiritilgan vaqti 
1997-yil 1-oktabr 
1997-yil 25-aprel 

---

23 
 
qarshi  kurashda  jinoyat  huquqiy  choralar  samaradorligini  oshirish  imkonini 
beruvchi, bevosita maqsad – har bir jinoyat uchun va jinoyat huquqiy ta’qiq 
hamda  yo’riqlarini  buzgan  har  qanday  shaxsga  nisbatan  qonunni  qo’llash 
muqarrarligini  ta’minlaydigan  va  jinoyat  huquqi  sohasidagi  siyosatning 
istiqboldagi  maqsadi  –  jinoyatchilikni  kamaytirishni  hal  qilish  uchun 
huquqiy  asos  bo’lib  xizmat  qiladigan  jinoyatlar  va  jazolar  to’g’risidagi 
qonunni yaratishni nazarda tutgan edi. Jinoyat huquqiy islohotlar jarayonida 
o’z  yechimini  talab  qiladigan  ustivor  vazifalar  qatorida:  Konstitutsiya  va 
xalqaro huquq normalarda musahkamlangan qadriyatlar tizimini aks ettirish; 
davlatda  va  markaziy  osiyo  hududida  vujudga  kelgan  siyosiy,  ijtimoiy-
iqtisodiy,  etnomadaniy,  konfessional  va  ma’naviy-ma’rifiy  vaziyatni 
muvofiq  ravishda  ifodalash;  davlatchilik  va  ijtimoiy  munosabatlarni 
rivojlanishining istiqbollarini inobatga olish, ularni ijtimoiy va kriminologik 
jixatdan  jinoyat  huquqiy  muhofazasining  zarurati;  yuridik  shaxslar  faoliyati 
va  fuqarolar  hayotiga  jinoyat  huquqiy  “aralashuvning”  oqilona  chegaralari; 
ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solish bo’yicha to’plangan tajribani 
hisobga olish va avvalgi qonun hamda uni qo’llash amaliyoti yutuqlarining 
uzviyligini  ta’minlash;  jinoyatchilik  dinamikasi  va  tuzilishidagi  asosiy 
tendentsiyalarni  va  demokratik  hamda  iqtisodiy  yangilanishlarning 
muqarrarligini  ta’minlashga  qaratilagan  zamonaviy  jinoyat  huquqiy 
siyosatning muhim asoslarini ijobiy o’zgarishlarini aks ettirish; jamoatchilik 
fikri,  huquqiy  ong  darajasi  va  qonunga  itoatkorlikni,  huquqiy  madaniyat 
ahvolini  hisobga  olish;  ilmiy–nazariy  yutuq  va  tavsiyalarni,  qonun 
ijodkorligi  sohasidagi  xalqaro  tajriba  va  xalqaro  huquqning  umume’tirof 
etilgan jinoyat huquqiy normalarini imkon qadar to’liq hisobga olish; jinoyat 
huquqiy  re’ressiyaning  haqiqiy  ijtimoiy-regulyativ  imkoniyatlarini  hisobga 
olish; jinoyat qonunining haqiqatan amalga oshirish mumkin bo’lgan vazifa-
larini  belgilash;  maksimal  darajada  formallashtirish;  jinoyat  huquqi 
prinsiplarini  aniq  ifodalash  belgilandi.  Bunday  dolzarb  vazifalar  bevosita 
Jinoyat ijroiya huquqi faniga ham taaluqlidir.  
O’zbekiston  Respublikasining  1997-yil  25-aprelda  qabul  qilingan 
Jinoyat-ijroiya  kodeksi  (JIK)  O’zbekiston  Respublikasida  nafaqat  jinoiy 
jazolarni,  balki  boshqa  jinoyat-huquqiy  ta’sir  choralarini  ham  ijro  etishning 
huquqiy asosini yaratib berdi va aynan shunday qonun-qoidalar bilan avvalgi 
jazoni  ijro  etish  qonunchiligidan  tubdan  farq  qildi.  1970-yil  24-iyundagi 
Axloq  tuzatish  mehnat  kodeksida  jinoiy  jazolarning  faqat  axloq  tuzatish 
bilan  bog’liq  bo’lgan  jazolarning  huquqiy  asosi  nazarda  tutilgan  bo’lib, 
jinoiy  jazolarning  boshqa  turlari  turli  xildagi  normativ  huquqiy  aktlar  bilan 
tartibga  solinar  edi.  Lekin  jinoiy  jazolarning  boshqa  axloq  tuzatish  ishlari 
bilan bog’liq bo’lmagan bir necha turlari xam mavjud edi. Yangi JIK jinoiy 

---

24 
 
jazolarning  barcha  turlarini,  shu  bilan  birga  jazo  bilan  bog’liq  bo’lmagan 
boshqa huquqiy ta’sir choralarini ham ijro etish qoidalarini belgilab berdi.