Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Qalbakilashtirilgan hujjatlarni kriminalistika texnikaviy usulda 

tekshirish 

 

Hujjatlarni  texnikaviy  usulda  tekshirish  qator  optik  asboblar 

yordamida,  oddiy  lupalar,  mikroskoplar,  moslamalar,  turli  nur  hosil 

qiluvchi manbalarni ishlatish bilan amalga oshiriladi. 

Ekspertiza  tekshiruvida  fotosuratni  tadqiqot-  tekshiruv  uslubini 

qo‘llash  bilan  birga  yorug‘lik  manbalarini  turli  sharoitda  qo‘llash 

(to‘g‘ridan,  qiya  yoritish,  singib  o‘tish)  maxsus  tekshiruv  uslublari 

---

 

134 

mavjud:  namli  nusxa  ko‘chiruv,  diffuziya  nusxa  ko‘chiruvi,  ko‘zga 

ko‘rinadigan  va  ko‘rinmaydigan  binafsha  nurida  lyuminessensiya  hosil 

qilish,  infraqizil  nurlarida  yoritish,  ultrabinafsha  va  infraqizil  nurlarda 

spektrosnusxa hosil qilish, xromotografiya va boshqalarni qo‘llaydilar. 

YOzuvlari o‘chirilgan, rangsizlantirilgan va qisman  yonib, yozuvi 

ko‘rinmay  qolgan  hujjatlarning  matnlarini  tiklash  uchun  ularga 

yorug‘likni  to‘g‘ri  perpendikulyar  yo‘naltirilgan  holda  berish  lozim. 

Tekshiriluvchi  ob’ektdagi ranglarni ajratish va ulardagi farqni belgilash 

uchun  svetofeltrlar  ya’ni,  ranglarni  ajratib  beruvchi  moslamalar 

qo‘llaniladi.  

Rangsizlantirilgan,  yuvilgan,  kimyoviy  moddalarni  qo‘llab, 

yo‘qotilgan yozuvlarni ko‘zga ko‘rinmaydigan moddalar bilan yozilgan 

matnlarni  tiklash,  ko‘rinarli  qilish  uchun  ultrabinafsha  nurlardan 

foydalaniladi.  Qisqa  to‘lqinli  ultrabinafsha  nurlarning  elektromagnit 

yorug‘ligi  tekshiriluvchi  ob’ektning  tarkibiga  singib  undan  yorug‘lik 

aksini hosil qiladi. Ultrabinafsha nurlarini hosil qiluvchi manba sifatida 

yuqori  bosimga  va  turli  quvvatga  ega  bo‘lgan  simobli  kvars  lampalari 

xizmat  qiladi.  Bular  DRT  (PRK),  DRK,  DRJ  (SVDSH)  markali 

lyuminessent lampalaridir. 

Spektrning 

infraqizil 

nurlarida 

lyuminessensiya 

tekshiruvi 

qalbakilashtirilgan 

hujjatlardagi 

turli 

o‘zgarishlarni  aniqlashda 

ishlatiladi,  chunki  yozuvlarni  tiklashda  oddiy  ko‘zga  ko‘rinadigan 

nurlarning  ta’siri  etmaydi.  Infraqizil  nurlarning  ta’siri  natijasida 

tekshiriluvchi  ob’ektda  aks  yorituvchi  nur  chiqaradi,  bu  holat