Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

 

Xatshunoslik tekshiruvining uslubiyoti 

 

Xatshunoslik  ekspertizasini  o‘tkazishda  qo‘llanadigan  tekshiruv 

usullari  kriminalistik  diagnostika  va  identifikatsiya  nazariyalarining 

umumiy uslubiyoti qoidasiga asosan o‘tkaziladi. SHu bilan birga mazkur 

ekspertizaning mohiyati, tekshiriluvchi ob’ektlarning o‘ziga xos bo‘lgan 

xususiyatlaridan  kelib  chiqqan  holda  ekspert  zarur  bo‘lgan  boshqa 

usullarni ham qo‘llashi mumkin. 

Tekshiruvning  birinchi  bosqichida  ekspert  yuborilgan  ekspertiza 

materiali  bilan  tanishib  chiqadi,  uni  tayinlash  uchun  qanday  zarurat 

tug‘ilganligini,  ekspertiza  hal  qiladigan  masalalar  aniq  ifodalanganligi, 

tekshirish  uchun  yuborilgan  ob’ektlarning  (hujjatlarning)  mavjudligi  va 

boshqa ma’lumotlarni aniqlaydi. 

Ekspert  tekshiruvining  navbatdagi  vazifasi  ashyoviy  dalil  bo‘lgan 

hujjatning  qo‘lyozma  matnlarini  (harfli,  raqamli)  va  imzolarning 

mansublik sifatlari va xususiy belgilarini tahlil qilishdir. Ular ichida bir 

xil  harflarda  takrorlanadigan  va  turg‘unlik  xususiyatiga  ega  bo‘lgan, 

mustahkam shakllangan belgilar inobatga olinadi. 

Taqqoslab tekshirishga yuborilgan dastxat (imzo) namunalari ham 

shu  tariqa  alohida-alohida  ko‘zdan  kechiriladi.  Qo‘lyozmani  (imzoni) 

bajarishda  gumon  qilingan  shaxslarning  soniga  qarab,  ularning 

ayrimlarini  guruh  mansubligi  asosida  tanlab  dastxatlardagi  umumiy  va 

xususiy belgilarni aks ettiradigan jadval chizmalar tayyorlanadi. 

Dastxat  va  imzodagi  belgilar  harflarning  alfavit  tartibida 

joylashuvi  asosida  tahlil  qilinib,  ulardagi  xususiyat  tegishli  tartibda 

jadvalga  tushirilsa  solishtirib  tekshirish  bosqichida  bir muncha  qulaylik 

tug‘iladi.  Birinchi  navbatda  umumiy  belgilarga  e’tibor  beriladi,  chunki 

ular  yozgan  shaxsning  umumiy  yozish  saviyasi,  dastxatning 

shakllanishidan dalolat berib, gumon qilinuvchi shaxslar orasidan ayrim 

shaxslarning xatini ajratib olish imkonini beradi.  

Alohida  ko‘zdan  kechirish  jarayonida  ekspertizaga  taqdim 

etiladigan namunalar ham o‘zaro solishtiriladi, ya’ni bir shaxs nomidan 

---

 

120 

yuborilgan  dastxat,  imzo  namunalari  (erkin,  eksperimental  va  boshqa 

turdagilar) necha shaxs tomonidan bajarilgani ham hal qilinadi, shundan 

so‘ng  ularni  ashyoviy  dalil  bo‘lgan  hujjatning  qo‘lyozmasi  bilan 

solishtiriladi.