|
5-MAVZU. SUD FOTOGRAFIYASI VA VIDEO-
TASVIR YOZUVI
Kriminalistik fotografiya tushunchasi, uning qo‘llanish shakllari.
Kriminalistik fotografiya metodlari. Suratga va video-tasvirga tushurish
natijalarini protsessual rasmiylashtirish.
Kriminalistik fotografiya tushunchasi, uning qo‘llanish shakllari
Sud fotografiyasi muhim kriminalistik sohalardan hisoblanib,
uning jinoyatchilikka qarshi kurashdagi o‘rni kattadir. JPKning 91-
moddasida aytilishicha, dalillarni qayd etishda bayonnoma tuzish bilan
bir qatorda ovoz yozish, videoyozuv, kinotasvir, fotosuratga tushirish,
qoliplar tayyorlash, nusxalar olish, rejalar, sxemalar tayyorlash va
axborotni aks ettirishning boshqa usullari qo‘llanishi mumkin. SHunday
ekan, sud fotografiyasi hodisa joyini ko‘zdan kechirishda, tergov
eksperimentida, murdani eksgumatsiya qilishda, olib qo‘yish va
tintuvda, tanib olish uchun ko‘rsatishda va boshqa tergov harakatlarini
o‘tkazishda dalillarni mustahkamlovchi va aks ettiruvchi vosita sifatida
qo‘llaniladi.
Kriminalistik fotografiya deganda tergov harakatlari va tezkor-
qidiruv tadbirlarida, shuningdek, ekspert tekshiruvlarida qo‘llaniladigan
ilmiy ishlab chiqilgan suratga tushirishning usullari tizimiga aytiladi.
Fotosuratlar tergov harakatlari bayonnomalariga yoki ekspert
xulosalariga ilova qilinadi. Ular rasmiy ravishda tushirilgan ob’ektlarni
aks ettirib: predmet (iz) alomatlarini; tergov harakatlari olib borilgan
sharoitni; ekspert tekshiruv natijalarini idrok etishga imkon beradi.
Bunday tasvir bayonnomaning tasvirlov qismini (ekspert xulosasining
tekshiruv qismini) to‘ldiribgina qolmay, balki og‘zaki tasvirlash orqali
idrok etilishi qiyin bo‘lgan alomatlar va sharoitlarni tushunish imkonini
beradi.
Suratga tushirish mustahkamlashning ob’ektiv shakli sifatida aks
ettirish og‘zaki usuliga nisbatan bir qator afzalliklarga ega: olingan
suratlarning rasmiylashtirilganligi, ularning yaqqolligi, ma’lumot
uzatishda yuqori darajada aniqligi, aks ettirish jarayonining nisbatan
tezligi bularning barchasi zamonaviy fotoapparaturalardan foydalangan
holda dalillarni mustahkamlashning eng muhim usullaridan biri bo‘lib
qoldi.
59
Kriminalistik fotografiya ishonchli aks ettirishning va ilmiy-
tekshiruv usullarining majmui sifatida hozirgi amaliyotda keng
qo‘llaniladi.
Mazkur
ko‘shimcha vositalardan foydalanilganligi haqida
tegishlicha
tergov
harakati
bayonnomasi
yoki
sud
majlisi
bayonnomasida aks ettiriladi. Shuningdek, JPKning 127-moddasida
aytilishicha, shaxsni tanib olish uchun ko‘rsatishning iloji bo‘lmaganda,
yoxud
xavfsizlikni
ta’minlash maqsadida uning fotosuratidan
foydalanish mumkin. Bunda tergov harakatlari bayonnomasiga yoki sud
majlisi bayonnomasiga fotojadval ilova qilinadi. JPKning 136-
moddasida aytilishicha, ko‘zdan kechirish chog‘ida surishtiruvchi,
tergovchi yoki sud fotosuratga tushiradi.
Sud-tergov va tezkor-qidiruv fotografiyasida mustahkamlovchi
metodlar
qo‘llaniladi.
Sud-ekspert
fotografiyasida
ham
mustahkamlovchi, ham tekshiruvchi metodlardan foydalaniladi.
Sud-tergov fotografiyasi quyidagi hollarda qo‘llaniladi:
1) hodisa joyini, murdani, ashyoviy dalillarni, hujjatlarni ko‘zdan
kechirishda;
2) tirik shaxslarni guvohlantirishda;
E'tibor qiling! Kriminalistik fotografiyaning metod va usullari,
maqsadlariga ko'ra dalillarni mustahkamlovchi va tekshiradigan
bo'lishi mumkin. Mustahkamlovchi metodlarga panorama, o'lchovchi,
reprodukciyaviy, stereoskopik, tanib olinadigan va katta masshtabli
suratga tushirish kiradi. Tekshiriladigan mikrosuratga tushirish, tasvir
kontrastini kuchaytirish maqsadida suratga tushirish va ko'rinmas
spektr nurlarida suratga tushirish kabi mustahkamlovchi metodlar
qurollanmagan ko'z bilan ko'rish imkoni bo'lgan, tekshiriladigan
suratga tushirish alomatlarini aks ettirish uchun hizmat ?iladi.
Tekshiruv metodlari yordamida hujjatlardagi qalbakilashtirish izlari
aniqlanadi, mikroalomatlar o'rganiladi va hokazo.
Kriminalistik fotografiya turlari
sud-tergov fotografiyasi
tezkor-qidiruv fotografiyasi
sud-ekspert fotografiyasi
60
3) tintuv o‘tkazishda;
4) tergov eksperimenti jarayonida;
5) tanib olish uchun ko‘rsatishda;
6) tirik shaxslarni va murdalarni ro‘yxatdan o‘tkazishda.
Ekspert fotografiyasi barcha turdagi kriminalistik ekspertizalarda
va ko‘pgina boshqa turdagi ekspertizalar (sud-tibbiyot, sud-avtotexnik,
sud yong‘in-texnik va boshqalar)da qo‘llaniladi. Bu metodlar bilan bir
qatorda orientir, obzor, detal va markaziy sur’atga tushirish kabi xususiy
metodlar ham qo‘llaniladi.
U yoki bu turdagi suratga tushirishdan foydalangan holda, daliliy
ahamiyatga ega bo‘lgan ob’ekt va faktlarni eng yaxshi tasvirga
tushirishni ta’minlovchi suratga tushirishning metod va usullari
tanlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
