Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

E’tibor  qiling!  Sperma  izlari.  Jinsiy  jinoyatlarda  sperma  izlari 

jabrlanuvchining badanida, kiyimlarida qolishi mumkinligini inobatga 

olish  va  ularni  qidirish  kerak.  Bular  sud-biologik  ekspertizasi 

xulosalariga ko‘ra ham aniqlanadi. Bu izlarning jabrlanuvchi badanida 

mavjudligi jinoyat seksual xususiyatga ega ekanligidan dalolat berishi 

mumkin,  lekin  har  doim  ham  emas.  Chunki  jinoyatchining  motivi, 

maqsadi  qanday  bo‘lganini  hech  kim  bilmaydi.  Bu  izlarni  vizual 

ko‘zdan kechirish yo‘li bilan yaxshiroq topish mumkin.  

Ultrabinafsha nurlardan foydalanish topilishi qiyin bo‘lgan izlarni 

aniqlashga yordam beradi. Vizual ko‘zdan kechirish, ultrabinafsha nur 

yordamida  topilmagan  izlar  sud-biologik  ekspertizasi  orqali  aniqladi. 

Lekin  bu  tekshirishlar  orqali  juda  kam  ma’lumot  olish  mumkin.  Bu 

ma’lumotlar  jinoyatchining  qaysi  qon  guruhiga  tegishliligi  va  uning 

mavjudligini,  seksual  xususiyatga  ega  odam  o‘ldirish  jinoyati  sodir 

etilganini,  eng  muhimi,  seriyali  qotilliklarda  jinoyatlarning  ayni  bir 

shaxs tomonidan sodir etilganini isbotlashda ahamiyatlidir. 

---

 

379 

Sud-tibbiyot  ekspertizasi  ashyoviy  dalillarni  tekshirayotganda 

quyidagi  o‘ziga  xos  savollarga  javob  beradi:  tekshirilayotgan  ob’ektda 

qon, sperma, so‘lak, soch qoldiqlari mavjudmi, ular insonga tegishlimi, 

qon  guruhi  qanaqa,  bu  biologik  izlar  aniq  shaxsga  xos  ekanligi  ham 

aniqlanadi.  Bundan  tashqari,  sud-tibbiyot  ekspertizasi  dog‘,  qon,  soch, 

izlarni  aynan  tana  qismini  qaysi  joyidan  ajralib  chiqqanligini  aniqlab 

bera oladi. 

 

Sochga  oid  quyidagi  holatlar  aniqlanadi:  uzilganmi,  qirqilganmi, 

agar  qirqilgan  bo‘lsa,  qachon,  unda  ifloslanish,  zararlanish  yoki  aniq 

predmet izlari mavjudmi.  

Gumon  qilinuvchini  sud-tibbiyot  ekspertizasidan  o‘tkazish 

quyidagi  holatlarni  aniqlashga  yordam  beradi:  jabrlanuvchi  jinsiy 

aloqada  bo‘lganmi,  gumon  qilinuvchining  tanasida  jabrlangan  shaxs 

tomonidan  qarshilik  ko‘rsatish  paytida  etkazilgan  jarohat  mavjud  yoki 

mavjud  emaslik.  Gumon  qilinuvchining  kiyimidan  topilgan  biologik 

izlar  kechiktirilmay  olinishi  va  sud-tibbiyot  ekspertizasiga  yuborilishi 

lozim.  Bundan  tashqari,  sud-tibbiyot  ekspertiza  xodimi  tomonidan 

gumon  qilinuvchining  tanasida  jabrlanuvchi  ko‘rishi  mumkin  bo‘lgan 

tatuirovka  va  o‘ziga  xos  boshqa  alohida  belgilar  qayd  etilishi  lozim. 

Ayrim  holatlar  ekspert  oldiga  gumon  qilinuvchi  tanosil  kasalligi  bilan 

kasallanganmi  yoki  yo‘qmi,  agar  kasallangan  bo‘lsa  uning  muddatini 

aniqlash to‘g‘risida savollar ham qo‘yilishi mumkin.  

Jabrlanuvchi  va  gumon  qilinuvchining  kiyimlaridan  yirtilgan 

parchalarni,  poyabzalda  yoki  kiyimlarda  hodisa  joyidan  olib  ketilgan 

moddalarni  va  boshqa  izlarni  aniqlash  maqsadida  kriminalistik 

ekspertizasi  tayinlanadi.  Bu  ekspertiza  yordamida  jabrlanuvchi  va