Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

E’tibor  qiling!  Tanib  olish  uchun  ko‘rsatish  zarur  bo‘lgan 

holatlar  har  bir  aniq  jinoyat  ishidagi  materiallarga  qarab  hal  qilinadi. 

Bu to‘g‘risida avvaldan umumiy qoida belgilab bo‘lmaydi, lekin shu 

narsa shubhasizki, agar:  

1) guvoh, jabrlanuvchi yoki ayblanuvchi biror ob’ekt bilan tanish 

ekanligini bildirsa va bunga tergovchi shubha qilmasa;  

2)  ular  biror  ob’ektni  tanimasliklarini  yoki  taniy  olmasliklarini 

bildirsalar;  

3)  taniladigan  ob’ektning  hech  qanday  o‘ziga  xos  alomatlari 

bo‘lmasa;  

4)  tanilishi  lozim  ob’ektning  nomeri  yoki  maxsus  yozuvlari 

bo‘lsa, bu holatlarda tanish uchun ko‘rsatishga zaruriyat qolmaydi.  

---

 

296 

ko‘rsatish  usuli  bilan  aniqlangan  guvohlar  ayblanuvchining  jinoyatga 

aloqasiz  ekanligini  tasdiqlashlari,  demak  ularning  ko‘rsatuvlari 

ayblanuvchiga qarshi mazmunda bo‘lmasligi mumkin. 

Tanuvchi  o‘ziga  ko‘rsatilgan  ob’ekt  va  u  ilgari  kuzatgan  ob’ekt 

o‘rtasida  o‘xshashlik  bor  yoki  yo‘q  ekanligini  bildirgan  holda, 

qidirilayotgan ob’ektni aniqlash uchun qulaylik tug‘iladi. Tanuvchining 

bu  bildirishidan  foydalanib,  tergovchi  asosan  faqat  bir  guruh 

ob’ektlarga,  ya’ni  tanib  olish  uchun  ko‘rsatilgan  ob’ektga  o‘xshash 

ob’ektlarga  e’tibor  beradi.  Demak,  o‘xshash  yoki  o‘xshash  bo‘lmagan 

ob’ektlarning aniqlanishi, tanuvchi jinoyatga aloqador hollarda kuzatgan 

ob’ektning  o‘zini  aniqlab  olish  uchun  birinchi  bosqich  sifatida  xizmat 

qiladi. 

Tanib  olish  uchun  ko‘rsatish  natijalarini  dalil  deb  hisoblar 

ekanmiz,  bu  dalildan  faqat  dastlabki  tergovda  emas,  balki  surishtiruv 

organlarinnig  faoliyatida,  jinoyat  ishlari  bo‘yicha  sud  tergovida  va 

fuqaroviy  sud  ishlarini  hal  qilishda  ham  foydalanish  mumkinligini 

unutmaslik kerak.  

Amaliyotda  shaxslar  yoxud  buyumlar  aks  ettirilgan  videotasmani 

guvoh va jabrlanuvchiga namoyish qilib, ularni tanib olish taklif etiladi. 

Bu  albatta  zarur  va  samarali  tadbir,  lekin  uni  protsessual  jihatdan  tanib 

olish  uchun  ko‘rsatish  tarzida  emas,  tezkor-qidiruv  uslubi  sifatida 

qaralishi  kerak.  CHunki  bu  holda  bir-birlariga  o‘xshash  bir  qancha 

ob’ektlar  ko‘rsatilmaydi,  xolislar  ishtirok  etmaydi,  hatto  uni  tergovchi 

yoki surishtiruvchi bo‘lmagan xodimlar o‘tkazishi mumkin. 

 

Odam  jismoniy  va  ruhiy  alomatlari,  voyaga  etganligi,  ish 

mazmunidan  manfaatdorligi,  protsessda  tutgan  o‘rni  va  boshqa  shunga 

o‘xshash  xususiyatlaridan  qat’i  nazar,  tanish  uchun  ko‘rsatilishi 

mumkin.  Ovoz,  nutq,  yurishi  va  shu  kabi  xususiyatlar  bo‘yicha  tanib 

olish  uchun  ko‘rsatilganda  tanilishiga  tegishli  ob’ekt  odamning  o‘zi 

bo‘ladi.  

Tanib  olish  uchun  ko‘rsatiladigan  daliliy  ashyolar  jinoyatning 

ob’ekti,  predmeti,  jinoyat  qilish  quroli,  ayblanuvchi,  jabrlanuvchi  va 

guvohga  qarashli  narsa  yoki  hujjat  kabilardan  iborat  bo‘ladi.  Agar  bu 

narsalar  yoki  hujjatlar  alohida  nomerli  yoki  yozuvli  bo‘lsa,  masalan: