Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Dastxatshunoslik va muallifshunoslik tekshiruvini o‘tkazish uchun 

material tayyorlash 

 

Ekspertiza tayinlashning umumiy protsessual tartibi JPKning 180-

moddasida  ta’kidlangan  unga  binoan,  surishtiruv,  tergov  organi  va  sud 

ekspertiza tayinlash haqida qaror yoki ajrim chiqaradilar.  

Qaror  (ajrim)da  ekspertiza  o‘tkazish  sabablari  ish  uchun  hal 

qilinishi lozim bo‘lgan masalalar, ularni echishda qo‘llanadigan maxsus 

bilim  sohasi,  shu  bilimga  ega  bo‘lgan  mutaxassisni  jalb  etish  zarurati 

ko‘rsatiladi. 

SHuningdek,  ekspertizaga  hujjatlar,  ularni  tekshirishga  vosita 

bo‘lgan dastxat (imzo) namunalari va boshqa ob’ektlar ham yuboriladi. 

Xatshunoslik  ekspertizasining  xulosalari  to‘la  va  asosli  bo‘lishi  uchun 

tekshiriladigan hujjatning qachon, qanday sharoitda tuzilganligi, qaerdan 

olinganligi,  matnlarni  yozishda,  rasmiylashtirishda  gumon  qilingan 

shaxslar  va  ularning  tushuntirishlari  kabi  ma’lumotlar  qaror  (ajrim)da 

ko‘rsatilmog‘i lozim. 

Zarur  bo‘lgan  hollarda  ekspert  jinoyat  ishi  materiallarining 

ekspertiza  tekshiruviga  tegishli  bo‘lgan  holatlari  bilan  ham  tanishib 

chiqishi  mumkin.  Bu  ma’lumotlar  ekspertiza  tayinlash  haqidagi 

qarorning  bayonot  qismida  ko‘rsatiladi  yoki  ish  materialining  tegishli 

qismi ekspert ixtiyoriga topshiriladi. 

 

 

 

 

 

---

 

125 

 

Ekspert  ixtiyoriga  yuborilayotgan  hujjatlarning  har  birining  nomi, 

raqami, sanasi va boshqa rekvizitlari ko‘rsatiladi. Jinoyat ishi yuzasidan 

ashyoviy  dalil  bo‘lgan  ob’ektlarni  olish,  rasmiylashtirish,  saqlash  va 

ekspertizaga 

yuborishda 

qo‘llanadigan  umumiy  tartib  qoida, 

tekshiriluvchi ashyoviy dalil bo‘lgan hujjatlarga ham to‘liq tatbiq etiladi. 

Ekspert  tadqiqotining  muvaffaqiyatli,  ya’ni  to‘liq,  asosli  va 

ob’ektiv  bo‘lish  solishtirib  tekshirish  uchun  olinadigan  dastxat  -  imzo 

namunalarining soni va sifatiga bog‘liqdir. 

Qo‘lyozmani bajarishda gumon qilingan har bir shaxsning erkin va 

eksperimental  xat  namunalari  etarli  hajmda  bo‘lishi  lozim.  Erkin 

namunalar  shaxsning  o‘qish,  xizmat  va  turar  joylaridan  olinadigan 

hujjatlardir. 

Tergovchi  namunalarni  ekspertizaga  yuborishdan  avval  erkin 

dastxat  va  imzo  namunalari  kim  tomonidan  bajarilganligini  aniqlab 

olgach,  gumon  qilinuvchining  tasdiqlovchi  yozuvi  va  imzosi  bilan 

rasmiylashtirib  mustahkamlaydi.  Erkin  namunalar  imkoni  boricha 

ko‘proq  bo‘lib,  tekshiriluvchi  hujjatdan  tuzilish  vaqtiga  nisbatan  katta 

farq  bo‘lmasligi  kerak.  Eksperimental  dastxat  namunalari  ekspertiza 

tayinlayotgan  xodim  tomonidan  olinib,  gumon  qilinuvchi  tomonidan 

yoziladi.  Tekshiriluvchi  hujjatdagi  yozuvda  mavjud  bo‘lgan  so‘z 

birikmalari,  jumla,  tuzilishlari,  raqamlarning  yozilish  xususiyatlariga 

o‘xshash bo‘lgan matnni taklif qiladi yoki o‘zi uni aytib turib yozdiradi.  

Dastxat va imzo erkin namunalari jinoyat ishiga aloqasi bo‘lmagan 

holatda  yozilgan  bo‘lganligi  uchun  ulardagi  individual  aynanlik  belgi 

sifatlari  deyarli  o‘zgarmaydi,  aksincha  mustahkam  bo‘ladi.  SHuning 

uchun ekspertiza tayinlashda erkin namunalarga ko‘proq e’tibor berilishi 

lozim.  

Imzo  namunalarini  olishda  gumon  qilinuvchining  qo‘l  qo‘yishida 

imzolarning necha turda bo‘lishiga qarab, o‘shancha variant - turda talab