Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

 
 
B. Idrok qilingan
predmet, voqea va hodisalarni xotirada eslab 
qolish.
Har qanday ko‘rsatuv ham odatda keyin yuzaga keladi. Idrok 
qilingan voqea hodisani so‘roq vaqtida xotirada tiklashgacha ba’zan 
ma’lum vaqt o‘tadi. Idrok qilingan ma’lumotni lozim paytda xotirada 
tiklash uchun uni yodda saqlab qolish zarur. Kishi idrok qilgan barcha 
ma’lumotlar o‘zaro aloqada bo‘lib, vaqtincha miyada saqlanadi. Xotira-
bu ma’lumotlarni keyingi davrda uzatish, oldin nima idrok qilingan 
bo‘lsa, o‘shani xotirada mustahkamlash, saqlab qolish va uni tiklash 
orqali ifodalanadigan aqliy faoliyatdir. Xotirada saqlab qolishning 
to‘laligi, xotira tipiga, uning mashqlantirilganligiga, saqlab qolish 
usullari va hodisa yuz bergandan to uni tiklashgacha o‘tgan vaqtga 
bog‘liqdir. 
Xotira o‘z navbatida aniq tasvirli, og‘zaki, mantiqiy tuyg‘u, 
hayajonli, harakatdagi xotiraga bo‘linadi. Harakatdagi xotira yordamida 
jismoniy harakat holatlari bilan bog‘liq barcha o‘zgarishlar, xotirada 
hayajonli ko‘rgazmali tasavvurlar, predmetlarning tashqi obrazlari; 
og‘zaki aytilgan yoki o‘qib berilgan nutq yaxshi saqlanib qoladi. 
V. Idrok qilingan ma’lumotlarni ko‘rsatmada qayta tiklash. 
Idrok qilishga ta’sir etuvchi omillar 
ob’ektiv omillar 
sub’ektiv omillar 
kuzatilayotgan voqeaning qisqa muddatliligi, 
qisqa vaqt ichida sezgi organlari barcha 
hodisani tasavvur qila olmaydi 
kuzatishdagi noqulay ob-havo sharoiti 
kuzatish 
vaqtidagi 
yorug‘likni yetarli 
bo‘lmasligi 
idrok qilishning bir xil vaziyatdaligi 
kuzatilayotgan 
voqea 
va 
ob’ektlar 
harakatining davomiyligi 
kuzatiluvchi yoki ta’sir etuvchi omilning 
juda ko‘pligi yoki kamligi 
kuzatilayotgan hodisa vaqtida shovqinning 
kuchliligi 
professional malaka 
sezgi organlarining normal holati, charchoq 
va hayajonning yo‘qligi 
horg‘inlik yoki mastlik, kuzatilgan voqea va 
hodisalarni bilmaslik, tushunmaslik 
qabul qilishning tanlanishi 
sezgi organlarining xususiyatlari 
kuchli hayajonlanish, g‘amginlik 
ruhiy ezilganlik holati 
kuzatilayotgan hodisaning murakkabligi 
hodisaga e’tiborsizlik, voqeaga loqaydlik 
bilan qarash 

---

267 
Ko‘rgan voqea hodisalarni eslab qolish ularni qayta tiklash bilan 
chambarchas bog‘liqdir. Qayta tiklash - bu inson xotirasida nima 
saqlangan bo‘lsa, o‘shani og‘zaki yoki yozma bayon qilishdir. 
Ma’lumotlarning sofligi faqat qabul qilish va eslab qolishning 
sifatigagina emas, balki shu bilan birga so‘roq qilinuvchining ruhiy 
holati, ma’lumoti, farosati, xarakteri, tasavvur etish qobiliyati, 
ta’sirlanish darajasi, shart-sharoitlariga va tergov taktikasiga bog‘liqdir. 
Idrok qilishdan so‘ng ko‘p o‘tmay bevosita qayta tiklash odatda 
keyinga qoldirilgan tiklashga nisbatan ancha to‘liq va aniq bo‘ladi. 
SHuning uchun u yoki bu voqeaga nisbatan so‘roqni keyinga qoldirish 
maqsadga muvofiq emas.