Лойиҳа Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик университети

инсофсиз рақобат
ёки 
монополистик фаолият
мавжуд бўлишига 
имконият яратмаслиги лозим. Ушбу ҳолатни олдини олишга 
қонунчилик қатъий ёндашади ва бу масала кейинги қисмларда 
чуқурроқ ёритилади.
Ўзбекистон Республикаси “Рақобат тўғрисида”ги Қонунининг 
4-моддасида “рақобатга қарши ҳаракатлар” тушунчаси таърифи 
берилган: 
 
Рақобатга қарши ҳаракатларнинг бир тури сифасида давлат 
бошқаруви органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ва 
юридик шахслар бирлашмаларининг рақобатни чеклайдиган 
ҳужжатлари ҳамда ҳаракатлари эътироф этилади ва қонун билан 
тақиқланади (“Рақобат тўғрисида”ги қонуннинг 12-моддаси). 
Давлат органларига давлат бошқаруви органлари ва маҳаллий 
давлат ҳокимияти органлари киради. 
Давлат бошқаруви органларига
– вазирликлар, давлат 
қўмиталари ва идоралари ҳамда уларнинг худудий бошқарма ва 
бўлинмалари кирса, 
маҳаллий давлат ҳокимияти органлари
вилоят, туман ва шаҳархалқ депутатлари кенгашлари ва 
ҳокимликлар ҳисобланади. 
Булардан ташқари, рақобатга қарши ҳаракатларнинг ушбу 
турини содир этиши мумкин булган субъектлар сирасига юридик 
Рақобатга қарши ҳаракатлар
–бу рақобат тўғрисидаги 
қонун ҳужжатларида хўжалик юритувчи субъектлар учун 
ман этилган ҳаракатлар, шунингдек давлат бошқаруви 
органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ҳамда 
улар мансабдор шахсларининг рақобатни чеклашга 
қаратилган ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги)дир. 

---

102 
шахсларнинг бирлашмалари ҳам киради. 
Юридик шахс 
бирлашмалари
сифатида икки ёки ундан ортиқ юридик 
шахсларнинг манфаатлар ҳамоҳанглигида (фойда олишни кўзлаб) 
бирлашган 
кўринишлари 
эътироф 
этилади.Масалан: 
“Ўзкимёсаноат” АЖ, “Ўзпахтасаноат” АЖ, “Ўздонмаҳсулот” АК. 
“Рақобат тўғрисида”ги қонуннинг 12-моддасида давлат 
бошқаруви 
органлари 
ва 
маҳаллий 
давлат 
ҳокимияти 
органларининг амалга ошириши таъқиқланган фаолият турлари 
кўрсатилган. 
Улардан бири –буфаолиятнинг бирор бир соҳасида янги 
хўжалик юритувчи субъектларни ташкил этишга чекловлар жорий 
этиши, шунингдек фаолиятнинг айрим турларини амалга 
оширишни ёки муайян товарлар ишлаб чиқаришни ман этиши. 
Ушбу турдаги ноқонуний ҳаракатлар рухсат этиш хусусиятига эга 
ҳужжатни берадиган давлат органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти 
органлари ва юридик шахслар бирлашмалари томонидан содир 
этилиши мумкин.
Бундан ташқари, шартномалар тузишда устунлик бериш, сотиб 
олувчиларнинг муайян доирасига товарларни биринчи навбатда 
реализация қилиш, молиявий маблағларнинг манбаларини танлаш 
ва улардан фойдаланиш йўналишларининг афзаллиги тўғрисида 
хўжалик юритувчи субъектга кўрсатмалар бериш ҳам амалга 
оширилиши таъқиқланган фаолият турларига киради.
Кейингиси, 
амалиётда 
кўп 
учраши 
мумкин 
бўлган 
таъқиқланган фаолият турларидан бири бу айрим хўжалик 
юритувчи субъектларга уларни товар ёки молия бозорида фаолият 
кўрсатаётган бошқа хўжалик юритувчи субъектларга нисбатан 
афзал 
ҳолатга 
қўядиган 
имтиёзлар, 
преференциялар 
ва 
енгилликларни асоссиз равишда беришдир. Рақобатга қарши ушбу 
турдаги ҳаракат ноқонуний тарзда берилган ёки берилиши 
кутилаётган имтиёзлар, преференциялар ва енгилликлар бошқа 
рақобатлашиши 
мумкин 
бўлган 
хўжалик 
субъектларнинг 

---

103 
айрим(лар)ига берилиши ва бошқа хўжалик субъектларига 
берилмаслиги тарзида амалга оширилади. 
Давлат 
органлари 
томонидан 
хўжалик 
юритувчи 
субъектларнинг устав фондидаги (устав капиталидаги) акцияларни 
(улушларни) олиш, ўз вазифаларини хўжалик юритувчи 
субъектларнинг вазифалари билан қўшиб бажариши ҳамда айрим 
хўжалик юритувчи субъектларнинг фаолияти учун бошқа 
камситувчи ёки имтиёзли шартлар (шароитлар) белгилаш ҳам 
амалга 
ошириши 
ҳам 
таъқиқланган 
фаолият 
турларига 
киради.Боиси, қонун ҳужжатларида белгиланган ҳоллардан 
ташқари, давлат бошқарув органлари, маҳаллий давлат органлари 
ва юридик шахсларнинг бирлашмалари бошқа хўжалик юритувчи 
субъектнинг устав капиталидан улушга эга бўлиши таъқиқланади. 
Давлат бошқаруви органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти 
органлари ва юридик шахслар бирлашмаларининг рақобатни 
чеклайдиган ҳаракатлари сирасига яна ўз вазифаларини хўжалик 
юритувчи субъектларнинг вазифалари билан қўшиб бажариши ҳам 
киради. Давлат бошқаруви органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти 
органлари ва юридик шахслар бирлашмалари қонун ҳужжатлари ва 
ўз таъсис ҳужжатларида белгиланган вазифаларни бажаришлари 
шарт. Улар томонидан муайян хўжалик юритувчи субъект