Логопсихология ва психологик коррекция методларининг назарий ва методологик асослари

Идрок – психологик тавсиф сифатида
Идрок - бу ахборотларни қабул қилиш ва эгаллаш жараёнлари тизими бўлиб, организмга уни ўраб турган борлиғи ва объекттив мавжудлигини таъминловчи йўналишдир. Қабул қилиш ҳис қилиш билан биргаликда билиш жараёнида асосий қисм бўлиб, берилаётган материални ҳис қилишни таъминлайди.Билиш жараёнининг шарти сифатида, қабул қилиш жараёни фикрлаш жараёни билан бирга келиб, амалиётда текширилади. Бундай бирга келмаслик эса, қабул қилишни текширишда асосий манба сифатида ўрин олиши мумкин, шунингдек йўқолиш-иллюзияларда ҳам кузатилиш мумкин.Қабул қилишнинг бир неча хил турлари мавжуд бўлиб, улар белгиланган шакллари бўйича бирлаштирилади.

1. 
   Етакчи анализаторлар бўйича: кўрув, эшитув, тери-туйиш, ҳид билиш, кинестетик
   
2. 
   Материянинг мавжудлиги шаклига кўра: атроф-борлиқни идрок этиш, вақтни идрок этиш, ҳаракатларни идрок этиш
   
3. 
   Руҳий фаоллик мослигига кўра: олдиндан ўйланган, олдиндан ўйланмаган
   

Инсонда инсоннинг психолог характеристикаси сингари унинг хусусиятлари мавжуд.

1. 
   Аралаш ва умумлаштириш: предмет ва ҳодисаларни идрок этар экан, инсон нималарни идрок этаётганини тушунади ва англайди.
   
2. 
   Предметлилик: предметларнинг психолог образларини киши образ сифатида эмас, балки реал предметлар сифатида англайди.
   
3. 
   Яхлитлилик: борлиқдаги предмет ва ҳодисаларнинг алоҳида сифатлари ва белгилари доимий мустахкам боғлиқликда бўлади. Идрокда предмет ёки ҳодиса компонентлари ўртасида мустаҳкам боғлиқликлар ифодаланади.
   
4. 
   Тизимлилик: киши турли объекттларни уларнинг белгиларини мустаҳкам тизимга кўра англайди.
   
5. 
   Танламоқ: бир неча предметлар ва кўринишлар орасидан инсон фақат бир нечтасинигина ажратиб олади, бу унинг қандай фаолиятга қаратилганини, керакли нарсалар ва қизиқишларига боғлиқ бўлади.
   
6. 
   Ўзгармайдиган: худди ўша предметлар инсон томонидан ўзгарган шароитларда қабул қилинади (турли хил ёритилишида, турли хил қарашларда, турли масофаларда). Лекин предметларнинг объекттив хусусиятлари ўзгармаган ҳолда қабул қилинади.
   

Г. Мерс “Тери орқали сезишда биз асосан босим, иссиқ, совуқ ва оғриқни сезамиз”, деб фикр билдиради. Давид Г. Мерс тактил стимулятсия сенсор идрокни ўрганиш асосида “илиқ+совуқ=иссиқ (қайноқ)” сезишимизни экспериментал исботлаб беради. Агар бир шнур орқали совуқ сув юбориб ва шу вақтнинг ўзида иккинчи шнурдан илиқ сув юборилса худди куйдирганга ўхшаш комбинатсия қилинган ҳолатни сезамиз. Бу ҳолат идрокнинг асосини иллюзиялар ташкил этади деган таҳминни маълум маънода исботлайди.