Lisoniy paradigmalar

Lisoniy sathlar

Lisoniy birliklar tizimining qaysi lisoniy sathga mansubligiga koʻra, fonetik, leksik, morfologik, sintaktik paradigmalar farqlanadi. Aytilganidek, fonem alar tizimi va ularning ichki boʻlinishlari fonologik paradigmalar deyiladi. Fonologik paradigmalarning xususiyatlari, uni tashkil etuvchi birliklarning paradigmatik munosabatlari xususida «Fonetika-fonologiya» boʻlimida bahs yuritiladi. Semantik-grammatik umumiylikka ega boʻlgan leksik birliklar lug'aviy paradigmani tashkil etadi.

Sinonimik, parton imik, gipon im ik, iyerarxionimik, graduonimik, funktsionimik qatorlarga birlashgan leksemalar tizimi, alohida lug'aviy guruhlar, lugʻaviy-mavzuviy toʻda, soʻz turkumlari ham yirik (makro) paradigmalarni tashkil etadi. Leksik paradigma va ularda amal qiluvchi paradignatik munosabatlar haqida «Leksikologiya-semasiologiya» boʻlimida bahs yuritiladi. Morfologik kategoriyalar (morfologik shakllar tizimi) morfologik paradigmalardir. Morfologik shakllarning paradigmatik munosabatlari haqida tilshunoslikning «Morfologiya-morfem ika» boʻlimida batafsil toʻxtalinadi. Sintaktik qoliplar tizimi sintaktik paradigmani tashkil etadi. Sintaktik paradigna ikkiga - sap paradigmasi va soʻz birikmasi paradigmasiga boʻlinadi.

Sinonimik, parton imik, gipon im ik, iyerarxionimik, graduonimik, funktsionimik qatorlarga birlashgan leksemalar tizimi, alohida lug'aviy guruhlar, lugʻaviy-mavzuviy toʻda, soʻz turkumlari ham yirik (makro) paradigmalarni tashkil etadi. Leksik paradigma va ularda amal qiluvchi paradignatik munosabatlar haqida «Leksikologiya-semasiologiya» boʻlimida bahs yuritiladi. Morfologik kategoriyalar (morfologik shakllar tizimi) morfologik paradigmalardir. Morfologik shakllarning paradigmatik munosabatlari haqida tilshunoslikning «Morfologiya-morfem ika» boʻlimida batafsil toʻxtalinadi. Sintaktik qoliplar tizimi sintaktik paradigmani tashkil etadi. Sintaktik paradigna ikkiga - sap paradigmasi va soʻz birikmasi paradigmasiga boʻlinadi.

Gap paradigmasining oʻzi ikki - sodda gap qoliplari va qo'shimcha gap qoliplari kabi ichki (mikro) paradigmalarga boʻlinadi. Bu bilan «Sintaksis» boʻlimida tanishasiz.

Gap paradigmasining oʻzi ikki - sodda gap qoliplari va qo'shimcha gap qoliplari kabi ichki (mikro) paradigmalarga boʻlinadi. Bu bilan «Sintaksis» boʻlimida tanishasiz.

xulosa

Men bu mustaqil ishini yozish davomida Lisoniy paradigmalar haqida juda ko’p ma’lumotlarga ega bo’ldim. Shu jumlada paradigmatik so’zi assotsiativ, bir-birini eslatib turish, o’xshashlik ma’nosini anglatar ekan. Bulardan Lisoniy birliklar, Lisoniy sathlar va F.Sossyur lisoniy paradigmatikni lisoniy birliklar uchun eng asosiy munosabat sifatida baholaganligini bilib oldim.

E’tiboringiz uchun rahmat!