Lipidlarning hazm bo‘lishi va so‘rilishi

1-rasm atsetatdan xolesterinning sintezi
Keyinroq Linnen, Redney va boshqalar xolesterin sintezining hamma detallarini aniqaadilar. Atsetatni xolesteringa o‘tishi 35 dan ortiqroq enzimatik reaksiyalarni o‘z ichiga oladi. Sirkaatsetat kislota ham avval atsetat kislota molekulalariga parchalanmasdan xolesterin sintezida ishtirok etishi aniqlangach, 4 uglerodli birikma bu jarayonda atsetat bilan xolesterin orasida oraliq mahsulot bo‘lsa kerak, degan fikr tug‘iladi. Xolesterin sintezi uchun izovalerianat kislota atsetat kislotaga qaraganda afzalroq ekanligi ham belgilandi. Bu birikmalarning munosabatlari quyidagi formulalardan ko‘rinadi:

Olingan ma’lumotlar asosida xolesterin sintezi izopren strukturasiga ega bo‘lgan birlikning ko‘p marta kondensatsiyalanishidan iborat bo‘lishi mumkin degan xulosa chiqarilib, faraz etilgan oraliq birikma poliizoprenoidni

Mevalonat kislota ochiq zanjirli metabolit skvalenga o‘tgandan so‘ng halqa yopilib, achitqi, jun moy va jigarda uchraydigan l a n o s t e r i n hosil bo‘ladi va yana bir qator oralik mahsulotlar orqali xolesterin kelib chiqadi. Xolesterin sintezidagi bu uzoq yo‘lning asosiy boskichini ajratish mumkin: birinchisi — faol atsetat kislotani mevalonat kislotaga o‘tishi, ikkinchisi — mevalonat kislotadan skvalennin g hosil bo‘lishi va uchinchisi — skvalenda halka yopilib, uni xolesteringa aylanishi.




Xolesterin organizmda biologik ahamiyatga ega bo‘lgan bir qator sterinlarga aylanadi: undan buyrakusti bezi va jinsiy steroid gormonlar, o‘t kislotalar, D vitamin hosil bo‘ladi. Ortiqcha xolesterin jigar orqali tashqariga chiqariladi. O‘tda doimo ma’lum miqdorda xolesterin bor, ammo axlat bilan xolesterinning chiqindi mahsuloti — koprosterin ajratiladi. Koprosterin ichakda xolesterinning bakteriyalar ta’sirida gidrirlanishidan kelib chiqadigan to‘yingan halqali spirtdir. Bu jarayon quyidagi reaksiya orqali o‘tadi:

Koprosterin, xolesterinning aksicha, ichakdan qayta so‘rilmaydi. Xolesterin hosilalari orasida koprosterinning trans shakli bo‘lgan boshqa bir digidroxolesterin ham bor. Xolestanol deb ataladigan bu izomer to‘qimalarda kam miqdorda uchraydi va axlatda koprosterin bilan birga ko‘p chiqariladi.