Lingvopoetika. Psixolingvistika



Download 66 Kb.
bet5/8
Sana12.05.2023
Hajmi66 Kb.
#937619
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
tilshunoslik sohalari

MENTALINGVISTIKA


O‘tgan XX asrning 80-yillaridan boshlab ilmiy tadqiqotlar paradigmasi o‘zgardi. Agar ilgari fundamental fanlar tomonidan nazariy g‘oyalar yaratilgan va ular hayotga joriy etilgan bo‘lsa, ya’ni “nazariyadan amaliyotga” tamoyili ustuvorlik qilgan bo‘lsa, hozir uning aksi kuzatilmoqda: nazariy tadqiqotlar yo‘nalishini u yoki bu texnologiyaning taraqqiyotiga ehtiyoj belgilamoqda. Endilikda tilning ichki tuzilishini o‘rganish bilan bir qatorda til sohibining kommunikatsiya jarayonidagi o‘rni va roliga alohida e’tibor berila boshlandi. Kommunikatsiya jarayonida so‘zlashuvchilarning amaliy bilimisiz tilni to‘liq o‘rganib bo‘lmasligi aniq bo‘lib qoldi.
Mentalingvistika tilshunoslikning til va tafakkur munosabatini o‘rganadigan yo‘nalishidir. Bugungi kunda kognitiv fanlar tomonidan ilgari surilayotgan borliqni mental gavdalantirish yoki til mentalligi g‘oyasida ob’ektiv olam qismlari bilan uning tasavvurlari o‘rtasidagi munosabat, ya’ni borliqning til orqali ongda aks etishi tushuniladi. Olamni aks ettirish yoki tasavvur qilish cho‘qqilar tamoyilligiga asoslanadi, boshqacha aytganda, so‘zlovchi tomonidan olamning eng muhim relevant belgisi sifatida ko‘ringan qismlari, ya’ni cho‘qqilari tasavvur qilinadi. Til mentalligi nazariyasiga ko‘ra “olam” atamasi ostida insonni qurshab turgan olamgina emas, balki inson tomonidan yaratilgan, ya’ni insonning nutqiy faoliyati va uning holati olami ham tushuniladi.
Til mentalligi hozirgi kunda sintaktik semantikaning tayanch tushunchasi bo‘lgan freymlar bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, leksik maydon nazariyasi va freym semantikasi o‘rtasida ham muayyan bog‘liqlik va o‘ziga xoslik mavjud. Freym quyma (stereotip) vaziyatlarni gavdalantirish usuli bo‘lib, ya’ni, masalan, opa, aka, amma, xola, nonushta, tushlik, to‘y so‘zlari ongimizda ular bilan bog‘liq muayyan guruhlarni gavdalantiradi. Har bir guruhga mansub a’zoning ma’nosini bilish uchun, avvalo, ularning barchasi nimani bildirishi haqidagi bilimga ega bo‘lish, ya’ni har bir guruhni bir butun mohiyat sifatida tushunish talab etiladi. Ya’ni: bizning sezgi a’zolarimizga berilgan borliq uzvlari mental konsept (fikriy hosila) ekanligini e’tirof etish g‘oyasi orqali umumiylik hosil qilinadi.

Download 66 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish