Lingvistik pragmatikaning amaliy va nazariy shakllanishi. Lingvistik pragmatikaning umumiy va xususiy shakllanishi. Nutqning pragmatik xususiyatlari

Lingvistik pragmatikaning xususiy masalalari. Lingvistik pragmatikaning xususiy masalalari aynan nutq ishtirokchilari va nutqiy vaziyat tushunchasi bilan bog‘lanadi. Bizga ma’lumki so‘zlovchi o‘z maqsadini ifoda etishi uchun olamda mavjud bo‘lgan narsa, predmet, hodisalarning nomini bilishi hamda maolum grammatik qonun-qoidalar bilan tanish bo‘lishining o‘zi kifoya qilmaydi. So‘zlovchi bulardan tashqari nutqiy vaziyat tushunchasi mohiyatini ham bilishi kerakki, bu, albatta, so‘zlovchi bayon qilmoqchi bo‘lgan kommunikativ niyatni to‘g‘ri ifodalanishida muhim amaliy qimmat kasb etadi. So‘zlovchi nutqiga xos kommunikativ niyatni aniq va to‘g‘ri ifodalanishi uchun yana milliy urf-odatlar bilan bog‘liq ijtimoiy qonun-qoidalarni bilish ham talab qilinadi. Shu jihatlar to‘liq qamrab olingandagina nutq ishtirokchilarining o‘zaro muloqot jarayoni to‘g‘ri amalga oshiriladi. Lingvistik pragmatikaning xususiy masalalari nutq subyekti, nutq obyekti, nutq vaziyati bilan bog‘liq ravishda yuzaga keladi.
Pragmatika keng qamrovli fan sifatida inson nutqiy faoliyati bilan bog‘liq bir qator masalalar, xususan, kommunikativ sintaksis, nutq va nutq faoliyati nazariyasi, tipologiyasi, kommunikatsiya va funksional uslublar nazariyasi, sotsiolingvistika nazariyasi, psixolingvistika nazariyasi, diskurs nazariyasi, ritorika va stilistika doiralarida ko‘p asrlik tarixga ega bir qator muammolarni o‘z ichiga qamrab oladi. Tilshunoslikning bugungi kundagi taraqqiyoti mezonlari nuqtai nazaridan qaraladigan bo‘lsa, pragmatika inson nutqiy faoliyatiga aloqador sohalarni birlashtirib turuvchi va ular bilan bog‘liq masalalardan bahs yurituvchi zamonaviy lingvistikaning mustaqil sohasi ekanligi ma’lum bo‘ladi. Buni quyidagi sxemada ko‘rish mumkin. Tilshunoslikda tilni pragmatik nuqtai nazardan o‘rganishga qaratilgan turli yo‘nalishdagi tadqiqotlarni bir umumiy maxrajga keltirsak, ular o‘rtasida o‘zaro o‘xshash tomonlar mavjudligi ma’lum bo‘ladi.Ular quyidagilar:
1) pragmalingvistika bo‘yicha olib borilgan barcha tadqiqotlarda til, inson nutqiy faoliyati haqida fikr yuritilganda, faoliyat asosiy tushuncha sifatida e’tirof etiladi;