Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

byudjet 
jarayoni
deb aytiladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 122-moddasiga 
muvofiq, “O‘zbekiston Davlat byudjeti o‘z ichiga respublika 
byudjeti, Qoraqalpog‘iston Respublikasi byudjeti va mahalliy 
byudjetlarni o‘z ichiga oladi”. 
Davlat byudjetining asosiy funksiyalari
quyidagilar: 

YaIM va MD ni qayta taqsimlash; 

iqtisodni davlat tomonidan (boshqarish) tartibga solish va 
rag‘batlantirish; 

ijtimoiy siyosatni moliyalashtirish; 

markazlashtirilgan pul mablag‘lari fondini shakllantirish va 
uni ishlatilishini nazorat qilish. 

---

172 
O‘zbekiston Respublikasida byudjet siyosatining asosiy 
vazifalari
ga quyidagilar kiradi: 

iqtisodiyotni inqirozlardan holi etish; 

moliyaviy barqarorlikni ta’minlash; 

investitsion jarayonlarni rag‘batlantirish va iqtisodiyotda 
jamg‘arish ulushini oshirish; 

byudjetning 
moddiy 
soha 
tarmoqlari 
korxonalariga 
ajratilayotgan dotatsiya shaklidagi unumsiz xarajatlarini kamaytirish; 

soliq to‘lash va soliq tizimini takomillashtirish va nazorat 
qilish orqali byudjetning daromad bazasini mustahkamlash; 

davlat xarajatlarining samarali va maqsadli ishlatilishi ustidan 
faol moliyaviy nazorat o‘rnatuvchi tizimni yaratish; 

davlat qarzi hajmi ustidan nazoratni kuchaytirish. 
Iqtisodiy o‘sishni va moliyaviy barqarorlikni ta’minlash davlat 
byudjeti siyosati oldida turgan va iqtisodiy islohotlar jarayonida 
o‘ziga xos bo‘lgan vazifalardandir.
Bugungi kunda davlat byudjeti YaIMni qayta taqsimlashda 
muhim ahamiyatga ega. Rivojlangan mamlakatlarda davlat odatda, 
YaIMning 20 dan 50 foizigacha qismini soliqlar va boshqa davlat 
daromadlari va to‘lovlari shaklida davlat byudjetiga safarbar etib 
davlat xarajatlari orqali iqtisodiyotni va investisiyalarni tartibga 
soladi va rag‘batlantiradi, ishlab chiqarish unumdorligini oshirishga 
yo‘naltiradi.
O‘zbekiston Respublikasi byudjet qurilmasi ham byudjet 
tizimining yagonaligi, to‘laligi, haqqoniyligi, oshkoraliligi va unga 
kiruvchi 
ma’muriy-hududiy 
byudjetlarning 
mustaqilligi 
tamoyillariga asoslanadi. Mamlakat byudjet tizimiga uning mustaqil 
bo‘laklari sifatida Respublika va Qoraqalpog‘iston Respublikasi, 
viloyatlar va Toshkent shahri mahalliy byudjetlari kiradi. 
O‘zbekiston Respublikasi jamlangan byudjetiga Davlat maqsadli 
jamg‘armalari ham kiritiladi. Mamlakatimizda 5 ta davlat 
jamg‘armalari mavjud bo‘lib ularga:

Moliya vazirligi hududidagi Respublika yo‘l jamg‘armasi; 

Pensiya jarg‘armasi; 

Ish bilan ta’minlashga ko‘maklashish davlat jarg‘armasi; 

Davlat mulk qo‘mitasining maxsus hisob varaqasi; 

---

173 

Maktab ta’limi jamg‘armalari kiradi.
Maqsadli davlat jamg‘armalarini tuzish orqali hukumat 
byudjetga kiritilmagan xarajatlarni moliyalashtirish mablag‘larini 
mazkur nobyudjet jarg‘armalarida shakllantiradi.
Byudjet xarajatlari O‘zbekiston Respublikasi va uning tegishli 
ma’muriy-hududiy 
birliklarini 
ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlantirish 
dasturlari bilan belgilanib navbatdagi moliya (byudjet) yilida 
qonunchilikda belgilangan yo‘nalish va hajmlarda amalga oshiriladi. 
Barcha 
ma’muriy-hududiy 
birliklar 
byudjetlarining 
muvozanatlashganligi mamlakat byudjet-moliya siyosatining zarur 
shartlaridan biri hisoblanadi.
Mamlakat byudjeti taqchililigining chegaraviy miqdorlari 
navbatdagi moliya (byudjet) yilida qonun tomonidan belgilanadi. 
Respublika byudjeti Oliy Majlis tomonidan tasdiqlansa, mahalliy 
bdyujetlarni 
mahalliy 
hokimiyat 
Kengashlari 
tasdiqlaydilar. 
Tasdiqlangan va qonun kuchiga kirgan Davlat byudjeti hukumat 
tomonidan belgilangan muddatlarda va miqdorlarda amalga 
oshirilishi shart hisoblanadi.